Just vote

Πόσο εύκολο είναι να πείσεις έναν φανατικό οπαδό του αντίπαλου κόμματος να αλλάξει γνώμη και να μετακινηθεί στην απέναντι παράταξη σε ένα διπολικό κομματικό σύστημα; Πόσο εφικτή είναι η προσπάθεια να πείσεις κάποιον που ψηφίζει δημοκρατικούς να εμπιστευτεί τον Τραμπ ή αντίστροφα έναν φανατικό ρεπουμπλικάνο να ψηφίσει Μπάιντεν; Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι τόσο δύσκολο το εγχείρημα που δεν αξίζει καν να δαπανήσεις πόρους για να επιδιώξεις τέτοιου είδους μεταστροφές. Όσοι ασχολούνται λοιπόν με το πολιτικό marketing δεν θέτουν τέτοιες ανεδαφικές στοχεύσεις, αλλά ιδίως στην περίπτωση αμφίρροπων και πολωμένων εκλογικών μαχών, κινούνται προς δύο άλλες κατευθύνσεις:

• Πρώτον, προσπαθούν να καλλιεργήσουν συσπείρωση μεταξύ των οπαδών του κόμματος, καθώς η διατήρηση πελατολογείου (customer retention) στο marketing θεωρείται ευκολότερη από την απόκτηση νέων πελατών (customer acquisition). H συσπείρωση συνήθως γίνεται καλλιεργώντας την πιστότητα (loyalty) μέσω συγκεντρώσεων ή άλλων μορφών προσωπικής εμπλοκής των ψηφοφόρων στην εκλογική διαδικασία και βεβαίως χρησιμοποιώντας ρητορική πολιτικού μανιχαϊσμού και συστηματικής δαιμονοποίησης της αντίπαλης παράταξης.
• Δεύτερον, στρέφονται στις δύο δεξαμενές που βρίσκονται εκτός του πεδίου επιρροής τους και από τις οποίες μπορούν να αντλήσουν πολύτιμες ψήφους: η πρώτη είναι ο αποκαλούμενος μεσαίος χώρος που περιλαμβάνει πιο μετριοπαθείς ψηφοφόρους που διαχρονικά επιδεικνύουν κινητικότητα στην εκλογική τους συμπεριφορά και η δεύτερη (εξαιρετικά κρίσιμη στην περίπτωση των επικείμενων αμερικανικών εκλογών) είναι εκείνη των πολιτικά αδιάφορων πολιτών που τείνουν να απέχουν από την εκλογική διαδικασία. 

Η πρώτη από τις δύο ως άνω δεξαμενές φαίνεται πως στερεύει, καθώς η πόλωση και η ριζοσπαστικοποίηση των τελευταίων χρόνων έχει οδηγήσει στην απίσχναση του μεσαίου χώρου και στις ΗΠΑ. Επομένως η μάχη φαίνεται πια ξεκάθαρο πως θα κριθεί στη δυνατότητα των δύο υποψηφίων να ενεργοποιήσουν τους πολιτικά "απαθείς" πολίτες και να τους προσελκύσουν. 

Τα κανάλια επικοινωνίας που χρησιμοποιεί σήμερα το πολιτικό marketing είναι πολλά και επιτρέπουν στόχευση μεγαλύτερης ακρίβειας βάσει συστηματικου segmentation του εκλογικού σώματος με τα συνήθη κριτήρια (π.χ. δημογραφικά, ψυχογραφικά κ.λπ.). Τα social media -και παρά τις ολίγον υποκριτικές ανακοινώσεις περί ουδέτερης και υπεύθυνης στάσης τους- πέραν της εξαιρετικής δυνατότητας ενίσχυσης του confirmation bias των ήδη οπαδών μίας παράταξης, προσφέρονται και για τη στοχευμένη μόχλευση των πολιτικά αδιάφορων πολιτών μέσω καταχωρήσεων που αφορούν τα συμφέροντά τους βάσει αναλύσεων profiling. Το μεγάλο πρόβλημα είναι πως το πιο νεανικό ακροατήριο έχει ήδη μετακινηθεί σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης (όπως το Instagram ή το TikTok) που διαφεύγουν της δυνατότητας ευθείας προβολής πολιτικών μηνυμάτων, επομένως αρκετοί απολιτικοί νεολαίοι παραμένουν εκτός πεδίου βολής. 

Τα κόμματα εξακολουθούν βεβαίως να δαπανούν μεγάλα ποσά και σε καμπάνιες above the line (π.χ. τηλεοπτικές διαφημίσεις), των οποίων όμως η αποτελεσματικότητα έχει έντονα αμφισβητηθεί καθώς φαίνεται να έχουν μικρή επίδραση στο ακροατήριο -και δη σε μία περίοδο που το streaming έχει δώσει στον τηλεθεατή τη δυνατότητα να καταναλώνει τηλεοπτικό περιεχόμενο χωρίς να εκτίθεται σε τηλεοπτική διαφήμιση. Από την άλλη, η κλασική και δοκιμασμένη προσέγγιση της προσωπικής πώλησης (door-to-door) είναι σημαντικά αποτελεσματικότερη ειδικά σε ό,τι αφορά τους "απαθείς" ψηφοφόρους, αλλά το μέγεθος του εκλογικού σώματος σε μία χώρα όπως οι ΗΠΑ και βεβαίως η περιοριστική παράμετρος της πανδημίας, ακυρώνουν τη δυνατότητα αξιοποίησής της.

Αναφορικά με το πολιτικό μήνυμα καθ'αυτό, η συστηματική απαξίωση του αντιπάλου ή ο χλευασμός του, πράγματι συμβάλουν στη συσπείρωση των οπαδών του κόμματος, αλλά δύσκολα δημιουργούν συνθήκες προσέλκυσης νέων ψηφοφόρων. Οι δύο επίμαχες δεξαμενές μπορεί να ενεργοποιηθούν περισσότερο από μηνύματα που στοιχειοθετούν μία υπεροχή πολιτικών επιλογών (π.χ. στοιχεία που αποδεικνύουν μείωση της ανεργίας ή αύξηση του μέσου μισθού, αν βεβαίως υπάρχουν τέτοια στοιχεία!), αλλά και πάλι η εγκυρότητά τους σε έναν κόσμο μετα-αλήθειας και νόθευσης της πληροφορίας, θα τύχει αμφισβήτησης. Γενικά, το θετικό, ελπιδοφόρο μήνυμα μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικό αν καταφέρει να εμπλέξει συναισθηματικά τον ψηφοφόρο, προσφέροντάς του μία υπόσχεση που τον ενδιαφέρει και τον αφορά.

Πού θα κριθεί επομένως το αποτέλεσμα στις κρίσιμες αυτές εκλογές; Αν έπρεπε να κάνω μία εκτίμηση, θα έλεγα πως σε πολωμένες εκλογικές αναμετρήσεις, oι κρίσιμες παράμετροι είναι (α) το εύρος της δυσαρέσκειας από το κόμμα (ή εν προκειμένω από τον Πρόεδρο) που κατέχει την εξουσία και (β) η χρονική συγκυρία. Αν η δυσαρέσκεια είναι μεγάλη, αυτός που βρίσκεται εκτός εξουσίας (ο "challenger") διαθέτει σαφές πλεονέκτημα για να επιτύχει την ανατροπή. Αν επιπλέον, η χρονική συγκυρία είναι αρνητική με πρόσφατη μνήμη αποτυχημένων κυβερνητικών επιλογών (π.χ. η διαχείριση της πανδημίας που για κάποιες χιλιάδες πολίτες μπορεί να είναι και εμπειρικά βιωματική, αν έχουν νοσήσει ή χάσει κάποιον δικό τους άνθρωπο ή η διαχείριση των κινηματικού χαρακτήρα διαδηλώσεων υπό το σύνθημα "Black lives matter" που συσπείρωσαν την ευμεγέθη κοινότητα των αφροαμερικανών), τότε οι πιθανότητες να ενεργοποιηθούν οι δύο δεξαμένες εις όφελος του challenger ενισχύονται έτι περαιτέρω. Τα προχθεσινά στοιχεία περί έκρηξης της ανάπτυξης στις ΗΠΑ (στο απολύτως εντυπωσιακό -αν και κάπως παραπλανητικό- ποσοστό του 33,1% το γ' τρίμηνο με αναγωγή σε ετήσια βάση) μάλλον ήρθαν πολύ αργά για το κόμμα των Ρεπουμπλικάνων, καθώς πολλά εκατομμύρια ψηφοφόρων έχουν ήδη ασκήσει το εκλογικό τους δικαίωμα.

Οι εκλογές αυτές είναι μία σύνθετη άσκηση σε όλα τα επίπεδα. Η ριζοσπαστικοποίηση μεγάλων τμημάτων του εκλογικού σώματος (ένθεν κακείθεν), η πολυδιάσπαση ως αποτέλεσμα μίας έντονης διαδικασίας αποσάρθρωσης της κοινωνικής συνοχής, η ενεργοποίηση εμφυλιακών αντανακλαστικών, η προχωρημένη ηλικία των δύο υποψηφίων που εγείρει αμφιβολίες για τη δυνατότητά τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της θέσης, η εκτόξευση των πωλήσεων όπλων κατά τους τελευταίους μήνες και βεβαίως η τοξική και παραληρηματική προσωπικότητα του Ντόναλντ Τραμπ αποτελούν εκρηκτικά συστατικά σε μία εξίσωση που μπορεί να αποβεί μοιραία για την πολιτική ζωή της οικονομικά ισχυρότερης χώρας του κόσμου αν το αποτέλεσμα αυτών των εκλογών δεν είναι ξεκάθαρα υπέρ του Μπάιντεν. Ας ελπίσουμε να μην αποδειχθεί μοιραία, ακόμα και αν το αποτέλεσμα είναι ξεκάθαρα υπέρ του.