Τρίτη 31 Μαΐου 2022

In this world

It's just us.

Τι πλάσμα είσαι εσύ;

Αν περάσεις αυτήν την περίοδο, δίπλα από το Πεδίον του Άρεως μετά τη δύση του ηλίου, θα ακούσεις περίεργους ήχους. Και σκιές πολλών ανθρώπων θα ιδείς. Και μυστηριώδη φώτα που τρεμοπαίζουν ανάμεσα στις φυλλωσιές. 

Υπό άλλες συνθήκες, ο νους σου θα πήγαινε στο κακό και ίσως απομακρυνόσουν, φοβούμενος λογής λογής νοσηρότητες και ανομίες -έχει τελοσπάντων το μέρος και μια προϊστορία.

Αλλά θα σε συμβούλευα να ξεπεράσεις τις επιφυλάξεις σου και να τρυπώσεις από κάποια είσοδο. Διότι εκεί, έχει στηθεί μια έκθεση πολύ ευφάνταστη και πρωτότυπη. 

Οθόνες που παίζουν έντονες εικόνες, συσσωρευτές που συλλέγουν ηλιακή ενέργεια και δημιουργούν ένα τεχνητό φεγγάρι, αλλά και ένας τεράστιος κόκκινος πλανήτης συνθέτουν ένα σκηνικό πολύ φαντασμαγορικό. 

Υπεύθυνη για την έκθεση ετούτη (που τιτλοφορείται "Πλάσματα") είναι η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, που μεταξύ άλλων ανέλαβε να καθαρίσει και να αποκαταστήσει (επιτέλους!) τις υδάτινες ροές του πάρκου που'χαν για χρόνια μείνει ανενεργές και είχαν καταλήξει σκουπιδότοποι. 

Ε λοιπόν πολύ τη χάρηκα αυτή την έκθεση -κι ας είμαι συνήθως κάπως επιφυλακτικός έναντι της ψηφιακής τέχνης και τέτοιου είδους εγκαταστάσεων. 

Πρώτον, διότι πολλά από τα έργα έχουν πράγματι ενδιαφέρον: είναι παιγνιώδη και έξυπνα, αλληλεπιδρούν με το πάρκο ή μαζί σου, σου κλείνουνε το μάτι με αυτά που λένε ή υπονοούν. 

Και δεύτερον, διότι καθ'όπως φάνηκε από τις πρώτες μέρες λειτουργίας της, η έκθεση κέρδισε το δύσκολο στοίχημα της προσέλκυσης κόσμου. 

Νέοι, οικογένειες, ζευγάρια, παρέες, παιδάκια. Είχε καιρό να ιδεί το πάρκο τέτοια αθρόα προσέλευση επισκεπτών -πέραν των όσων τρέχουν καθημερινά στις διαδρομές του, εκείνων που βολτάρουν τα σκυλιά τους και κάμποσων μεταναστών που συχνάζουν κυρίως στο μεγάλο άνοιγμα προς την πλευρά του θεάτρου "Άλσος". 

Επειδής τούτο το πάρκο το γνωρίζω καλά και το διασχίζω δυο και τρεις φορές κάθε βδομάδα, χαίρομαι εξαιρετικά που βρέθηκε μια ευκαιρία να συνομιλήσει με περισσότερους κατοίκους της πόλης, αλλά να προσελκύσει και ξένους επισκέπτες. 

Εξ αφορμής της έκθεσης, ξανοίχτηκε το Πεδίον του Άρεως σε ευρύτερο κοινό, σήκωσε πάλι το μπόι του σε μιαν Αθήνα που του'χει στρέψει την πλάτη της και το'χει εν πολλοίς υποτιμήσει. Ας του επιτρέψουμε να μας ξανασυστηθεί. 

Κι ας βρούμε τρόπο να συνεχίσουμε να το αγαπάμε ακόμα κι όταν σβήσουν τα έντονα χρώματα και τα φώτα. 





Διότι το πάρκο τούτο παραμένει σημαντικό για την πόλη, για τις δύσκολες γειτονιές που το αγκαλιάζουν, για την ανάσα που συνεχίζει να προσφέρει. 

Δευτέρα 30 Μαΐου 2022

Top Gun

Από το πρώτο Top Gun (που είδα στον κινηματογράφο όταν ήμουν παιδί) μέχρι το φετινό sequel, ήταν μακρά η πτήση. Με δεμένη τη ζώνη, κάμποσες αναταράξεις και αγωνίες, αλλά με το βλέμμα σταθερά στους ουρανούς.

Το σπίτι του Ίσα ιμπν Αλί Αλ Χαλίφα

Λίγοι τόποι έχουν μεταμορφωθεί τόσο γρήγορα και δραματικά, όσο η πλευρά ετούτη του κόσμου. Φτωχοί ήμασταν, στον ήλιο μοίρα δεν είχαμε. Κι αν κάτσεις να το σκεφτείς, εντύπωση σού κάμει που επιβιώσαμε με τις συνθήκες του τότες και κρατηθήκαμε στις αμμώδεις μας πατρίδες.

Η ζέστη αφόρητη, η σκόνη της ερήμου δεύτερη φύση μας. Και ο αγώνας για να εξασφαλίσουμε τα προς το ζην, αδιάκοπος και αδυσώπητος.

Με όλα έπρεπε να τα βάλουμε. Με τους καιρούς, με τους ανθρώπους, με τη γεωγραφία. Αιώνες πολλοί διαρκούς ανθρώπινης παρουσίας απάνου στο νησί μας κι όμως σαν μας έβλεπες, έλεγες πως τούτοι οι άνθρωποι οι καταραμένοι που τους ξημέρωσε μια ζωή τόσο άστοργη, δεν έκαμαν βήμα προόδου και ουδέποτε θα ξεπεράσουν τον πρωτογονισμό τους.

Αλλά ο Αλλάχ είναι μεγάλος. Και μπορεί να'χει έγνοιες αμέτρητες, μα δεν ξεχνάει μήτε τόπους μικρούς κι ασήμαντους, όπως τον δικό μας τον τόπο. Εδώ στο Μπαχρέιν, στα ζεστά νερά του Περσικού Κόλπου.

Όσο παλιά κι αν ταξιδέψεις στις διηγήσεις των προγόνων μας, θα σου επιβεβαιώσουν πως η θάλασσα τούς ζούσε. Με τα ψάρια και τα μαργαριτάρια της. Με την αλμύρα και τους ανέμους της. Που χορεύανε πάνου από την έρημο και σκώναν αμμοθύελλες.

Μικρά ψαροχώρια γιομάτα με χαμόσπιτα, σιαγμένα με λάσπη. Αυτά μονάχα είχαμε. Σκόρπια στις ακτές μας. Τον μεγαλύτερο οικισμό μας, τον εσιάξαμε απάνου στο μικροσκοπικό νησάκι Μουχαράκ -που σχεδόν ακουμπάει στη μεγάλη νήσο του Μπαχρέιν και κολυμπώντας περνάς απέναντι.

Μη φανταστείς εκτεταμένες γειτονιές και πολυπληθείς αγορές. Κάτι παραπάνω από το τίποτα, κάτι λιγότερο από το ελάχιστο. Οριακά φθάναν ως εδώ τα καραβάνια. Σπάνια φαινόταν στον ορίζοντά μας πλοίο μεγαλύτερο από τις δικές μας τις ψαρόβαρκες.

Εδώ στο κέντρο τ'οικισμού, μόνο κτήριο που ξεχώριζε από το μέγεθος και την κορμοστασιά του, το μέγαρο ετούτο. Του Ίσα ίμπν Αλί Αλ Χαλίφα.

Εξήντα τρία χρόνια συνεχούς βασιλείας, όπως και να το κάμεις είναι λογαριασμός. Ιδίως για μία περιοχή τόσο ανακατεμένη και άστατη. Που μέχρι να γυρίσεις το κεφάλι σου, έχει πλάσει η άμμος διαφορετικά σχήματα.

Αλλά εκείνος κατάφερε ν'αντέξει. Από το 1869 παρακαλώ ως τις 9 Δεκεμβρίου του 1932, την ημέρα του θανάτου του.

Για κόπιασε και του λόγου σου. Θα'καμες σίγουρα μεγάλο σαφάρ ώσπου να φθάσεις μέχρις εδώ και πρέπει να σε καλοδεχτούμε -όπως τον κάθε μουσαφίρ. Να σε φιλέψουμε από το ξόδεμά μας, να σε φροντίσουμε όπως προστάζει ο Αλλάχ.

Άφησε τα πατούμενά σου έξω από την είσοδο κι έλα να σε ξεναγήσω.

Το κτήριο διαθέτει κάμποσα δωμάτια που επικοινωνούν μεταξύ τους με διαδρόμους και στοές, γύρω από τέσσερις εσωτερικές αυλές.

Θα σκεφτείς τώρα εσύ πως ωραίο πράμα οι αυλές, να κάθεται κανείς και ν'απολαμβάνει τις λιακάδες. Αχ, πόσο πολύ φαίνεται πως δεν είσαι από τα μέρη μας και δεν ξεύρεις τους καιρούς μας.

Για εμάς, ο ήλιος είναι ευλογία, μα και κατάρα. Όλα λουσμένα στο εκτυφλωτικό του φως, όλα παραδομένα στην καυτή του λάβα. Να εγλιτώσουμε από δαυτόν προσπαθούμε μια ζωή, όχι να τον αποζητήσουμε.

Για αιώνες, ίδιες παρέμεναν οι μέρες μας. Μόνο στις ρυτίδες της ερήμου και του προσώπου μας, φαινόταν πως περνάει ο ταρίχ κι αλλάζουν εποχές. Ψάρεμα, κάματος, αλισβερίς, ραχάρι και φτου από την αρχή. Με τους Πέρσες να ελέγχουν τις θάλασσες του Κόλπου και τις δικές μας τις φυλές ν'αναμιγνύονται μ'άλλες απ'το γειτονικό Κατάρ και την Αραβία.

Κι ύστερα ήρθαν οι Άγγλοι.

Ήσαν αρκετοί και ισχυροί. Με θανατηφόρα όπλα και με ισχυρά πλοία. Και με ρούχα που μας φάνηκαν αρχικώς αστεία. Έλα όμως που το πράμα εντέλει μήτε για γέλια ήτανε, μήτε για χωρατά. Θέλανε να ελέγχουνε τις θάλασσες μας, να εμπορεύονται τα μαργαριτάρια μας, να διαφεντεύουν τις ζωές μας, όλα τα μας, τα θέλανε δικά τους.

Κι έτσι το 1882, γινήκαμε αποικία τους.

Σε συμφωνία μαζί τους ήρθε ο Ίσα ίμπν Αλί Αλ Χαλίφα και παρέμεινε στη θέση του, εδώ στ'αρχοντικό του. Μα ξεσηκωθήκαν κάποιοι έμποροι εναντίον της νέας κατάστασης και τον κατηγόρησαν πως συνεργάστηκε προθύμως με τους αλλόθρησκους. Ταράχθηκε η ησυχία της ερήμου, έγινε μεγάλη αναστάτωση.

Επενέβησαν όμως οι Άγγλοι, εξόρισαν τους εμπόρους στην Ινδία, αντικατέστησαν και τον Ίσα ίμπν Αλί Αλ Χαλίφα με το γιο του -αν και εμείς συνεχίσαμε αυτόν να θεωρούμε χαλίφη μας ως το τέλος της ζωής του. Και για χρόνια πολλά, αποκαταστάθηκε μια κάποια ηρεμία.

Έλα να σ'ανεβάσω στα ανώγεια μας. Χτιστές σκάλες οδηγούν στα πάνω δωμάτια πούναι πιο φωτεινά και πιο εκτεθειμένα.

Αυτοί οι πύργοι με τ'ανοίγματα είναι να ξεύρεις, οι ανάσες μας. Σαν φυσικός κλιματισμός λειτουργούν -δεσμεύουν τ' αεράκι και το στρέφουν μ'επιφάνειες που μοιάζουν ωσάν ανεμιστήρες, προς τα σπλάχνα της οικίας.

Ναι, η δυσκολία σε κάμει να γίνεσαι εφευρετικός.

Και τελοσπάντων αν παίζεται η ζωή και η επιβίωσή σου, πολλά μπορείς να μηχανευτείς για να αντέξεις.

Μα ακόμα και σε τούτα τα μέρη τ'άνυδρα, η ανάγκη τ'ανθρώπου παραμένει. Για παρηγοριά κι ευαισθησία.

Που παιχνιδίζει στα καλαμωτά μας τα παντζούρια, στα κεντημένα διακοσμήματα, στα μικραμάχ που κεντούνε οι γυναίκες μας.

Στις οροφές, στις αψίδες, στα γείσα.

Σχήματα απλά, ξεκάθαρα. Γραμμές π'ουδέποτε πετυχαίνουν την ευθεία.

Αλλά αγκαλιάζονται κι απλώνονται στις δικές τους συμμετρίες. Με ζωές παραδομένες στο κισμέτ. Με πατρίδες σκόρπιες και σβησμένες κάτω από τους έναστρους ουρανούς του Περσικού μας Κόλπου.

Με στόματα στραβοδοντιασμένα, με γένια σγουρά και μπερδεμένα, με βλέμματα μελαχρινά, με δάχτυλα σκασμένα απ'την αλμύρα, με φτέρνες που ξεφεύγουν από τα πατούμενά τους. Με γυναικείες παρουσίες αθέατες, πίσω από κεντημένα παραθύρια.

Μα έλα, κόπιασε. Να δοκιμάσεις πρέπει ζαλαμπία, ζύμη που βρέχουμε με σιρόπι, λεμόνι και σαφράν. Και σαράμπ θε να πιεις, να γαληνέψει το μέσα σου.

Μπορεί σπουδαίος να μην σου φαίνεται τούτος ο τόπος, μα όλα τα μέρη έχουνε και κάτι να σου διδάξουνε. Κι αν σταθείς κι αφουγκραστείς τους τοίχους μας, αν αφήσεις να σ'αγγίξουν οι ανέμοι της ερήμου και της θάλασσας -ο Σιαμάλ και ο Σουχαϊλι- τότες θα καταλάβεις: πως όλα -και τα εύκολα και τα δύσκολα- κατορθωτά είναι εντέλει, με έναν τρόπο.

Τον τρόπο που σου επιτρέπουνε κάθε φορά οι περιστάσεις, οι χαβάδες και οι διαθέσεις. Τον τρόπο με τον οποίο χώρεσε μέσα στους κόκκους της άμμου, ανακάτεψε στους αφρούς των κυμάτων, σκόρπισε στ'αστέρια τ'ουρανού και φύτεψε στα κεφάλια των ανθρώπων ο μεγαλοδύναμος Αλλάχ.

Λεξιλόγιο:

μικραμάχ (miqramah / مقرامة)= το κέντημα (εξού και "μακραμέ" στα ελληνικά)

μουσαφίρ (musafir)= ο επισκέπτης (εξού και "μουσαφίρης" στα ελληνικά)

ραχάρι (raha / راحة)= η ξεκούραση, η άνεση (εξού και "ραχάτι" στα ελληνικά)

σαράμπ (sharab / شراب)= το ποτό (εξού και "σιρόπι" στα ελληνικά)

σαφάρ (safar / سفر)= το ταξίδι (εξού και "σαφάρι" στα ελληνικά)

ταρίχ (tarih / تاريخ)= ο χρόνος, η ημερομηνία, η ιστορία (εξού και "ταριχεύω" στα ελληνικά)

χαβά (hava / هَوَاء)= ο καιρός, ο αέρας (εξού και "χαβάς" στα ελληνικά)