Τόσες και τόσες φορές το έχω διέλθει εποχούμενος χωρίς να σταματήσω. Και πάντα εντύπωση μού έκαμαν τα πολλά ωραία σπίτια του που βρίσκονται παραταγμένα κατά μήκος της παλαιάς εθνικής οδού. Ε λοιπόν τούτο το πρωινό, αποφάσισα να σταματήσω και να το περπατήσω -εγχείρημα όχι και τόσο εύκολο, όπως αποδείχθηκε. Διότι το Δερβένι είναι μακρόστενο και μοιάζει ατελείωτο και κουραστικό, αν τυχόν σε πιάσουν οι τεμπελιές σου. Και το δυστυχές είναι πως το ελάχιστο πεζοδρόμιο σε πολλά σημεία εξαφανίζεται και σε εκθέτει στα διερχόμενα αυτοκίνητα αναγκάζοντάς σε να κολλήσεις με την πλάτη στον τοίχο για να μην γίνεις χαλκομανία στην άσφαλτο μη-χειρότερα. Θα μου πεις, αμαρτία εξομολογούμενη, ουκ έστι αμαρτία: ‘δερβέν’ στα τουρκικά σημαίνει ‘στενό πέρασμα’, επομένως θα έπρεπε να είμαι υποψιασμένος. Σε κάθε περίπτωση, βρήκα ενδιαφέρον το Δερβένι. Κι ας μην μου επέτρεψε να απολαύσω ιδιαιτέρως την ακρογιαλιά του, έτσι όπως με στρίμωξε στον εσωτερικό του δρόμο. Κι ας με δυσκόλεψε στη μακρά διαδρομή ανάμεσα στις δυο του άκρες. Βρήκα γωνιές του νοσταλγικές και κάπως γοητευτικές. Ακόμα και με την κάποια μελαγχολία που πάντα μου δημιουργούν οι οικισμοί κατά μήκος του Κορινθιακού.
Ωραιότατοι οι νέοι σταθμοί του μετρό στον Πειραιά. Ευρύχωροι, συνεπείς και καλαίσθητοι. Ειδικά αυτός στο Δημοτικό Θέατρο νομίζω είναι ο πιο εντυπωσιακός από όλους τους σταθμούς του δικτύου. Ελπίζω το μετρό να αποσυμφορήσει κάπως το πολύ επιβαρυμένο κέντρο του Πειραιά (τα πρώτα στοιχεία που διαβάζω είναι ενθαρρυντικά), να του προσδώσει νέες ταυτότητες και να αποτελέσει την αφορμή για άλλες στρατηγικές παρεμβάσεις και αναπλάσεις.
Όπως συνήθως συμβαίνει στα μέρη τα δικά μας, όλα ξεκίνησαν από τη δημιουργία ενός φράγματος. Πρώτα σφαλίστηκαν τα περάσματα και στραγγίστηκαν τα νερά. Ύστερα υψώσαμε χωμάτινα εμπόδια και στήσαμε τους ανεμόμυλούς μας -τους ακούραστους εργάτες της δικής μας καθημερινότητας.
Έτσι κερδίζεται κάθε σπιθαμή γης εδώ. Και ίσως γι'αυτό, την εκτιμούμε περισσότερο.
Ξεύρω πως είσαι συνηθισμένος σε ηρωικές αφηγήσεις, επικές μάχες, εντυπωσιακά κατορθώματα και συναρπαστικές ιστορίες, οπότε θα σου φανεί μάλλον πληκτική η δική μας η περίπτωση. Ένα χωριό ήμασταν πάντα, τίποτις ιδιαιτέρως σημαντικό.
Κι αν τ'όνομά του τόπου μας είναι διεθνώς διάσημο, λίγοι είναι εκείνοι που το'χουν συνδυάσει με ετούτη τη συγκεκριμένη τοποθεσία. Ή που'χουν φανταστεί πως δεν είμαστε απλώς ένα τυρί, μα ένα μέρος.
Το Ένταμ είναι ένα μικρό, ειδυλλιακό χωριό, από εκείνα που συναντάς διάσπαρτα στην Ολλανδία.
Με τα πανέμορφα σπιτάκια του να στέκουν παρατεταγμένα και να σε χαιρετούν.
Με τα υδάτινα κανάλια του που κάποτες αποτελούσαν τη βασική δίοδο για τη μεταφορά ανθρώπων και προϊόντων.
Με την δροσερή υγρασία των αλλοπρόσαλλων καιρών μας να ποτίζει τα παρτέρια και τα δέντρα μας.
Αν τυχόν αναρωτιέσαι γιατί σιάχνουμε με τον τρόπο αυτό τα σπίτια μας, άσε με να στο εξηγήσω: πάντοτε ασταθή ήταν τα εδάφη μας, καθώς τα διεκδικούσαμε εξ αδιαιρέτου εμείς και η θάλασσα. Επομένως αλαφρές έπρεπε νάναι και οι κατασκευές μας, μην τυχόν και βρεθούμε τοίχοι, οικοσυσκευές και νοικοκυρέοι βυθισμένοι μέσα στο κανάλι.
Με υλικά απλά, όπως τα τούβλα, οι αμμόλιθοι και το ξύλο είναι φτιαγμένες οι προσόψεις των σπιτιών. Και με μεγάλα ανοίγματα για παράθυρα. Αφενός για να μειώνεται το βάρος, αφετέρου για να καλομαζεύουμε τον ήλιο όταν και όποτε θελήσει να μας επισκεφθεί.
Κάποια σπίτια έχουν στέγες τριγωνικές που καλύπτουν τα πατάρια μας που ήσαν κάποτες χώροι για την αποθήκευση πραγμάτων και τώρα έχουν κάποια μετατραπεί σε καλαίσθητα δωμάτια -όπου θα πρέπει νάσαι προσεχτικός μην το φας το κεφαλάκι σου.
Άλλα, φέρουν βαθμιδωτές στέγες, που ήσαν ιδιαιτέρως δημοφιλείς τον 17ο αιώνα.
Κι άλλα -τα πιο αγαπημένα μου- μοιάζουν με καμπάνες, χτισμένα κάπως μεταγενέστερα.
Για κάμποσους αιώνες, το Ένταμ ζούσε από τη φαλαινοθηρία και το ψάρεμα. Έφθασε μάλιστα νάναι κάποτες λιμάνι σπουδαίο για τα δεδομένα και τα μεγέθη του, με μεγάλη εμπορική κίνηση και διασύνδεση με τις κύριες χανσεατικές πόλεις.
Πλούτος πολύς μαζεύτηκε στα μπαούλα των κατοίκων και τότες ήταν που σιάχτηκαν τα περισσότερα από τα σπίτια που βλέπεις μέχρις σήμερα.
Παράλληλα, άρχισε να γίνεται γνωστό αυτό το κίτρινο τυρί που το τυλίγουμε εδώ σε κερί και το βαφτίσαμε ωσάν τον τόπο καταγωγής του: το νόστιμό μας Ένταμ.
Τότες χτίσαμε και την υπέροχη Γκρότε Κερκ, που ξεχωρίζει ανάμεσα στα δίπατα σπίτια μας.
Και τούτο το κτήριο με τη βαριά διακόσμηση, όπου για αιώνες ζυγίζαμε τα τυριά μας και τα τιμολογούσαμε.
Α, μέχρι και σήμερις παραμένουμε υπερήφανοι για το τυρί μας. Που το παρασκευάζουμε από γάλα αγελάδας και το τοποθετούμε μέσα στα ειδικά καλούπια που του δίνουν το σφαιρικό του σχήμα. Απόλαυση είναι σαν κόβεις κομμάτι και το συνδυάζεις με φρεσκοψημένο ψωμάκι από τον ξυλόφουρνο.
Ναι, για τέτοιες απλές απολαύσεις σε έφερα να σου μιλήσω εδώ στο Ένταμ.
Για το εμπορικό πνεύμα σε έναν τόπο που στήθηκε απάνου στη θάλασσα.
Για την μακαριότητα και τη γαλήνη μιας κερδισμένης ευημερίας.
Για την καλαισθησία και το σεβασμό στον εαυτό μας και στους άλλους.
Για την ελευθερία που δεν νοείται ως αίτημα συγκρουσιακό, αλλά απολύτως συλλογικό.
Για το εμείς και εμείς. Αντί για το εμείς και εσείς.
Έτσι απλά και ξεκάθαρα είναι τα πράγματα εδώ στο Ένταμ.
Το νιώθεις, το καταλαβαίνεις, το αντιλαμβάνεσαι σαν περιπατείς αυτά τα υπέροχα στενά δρομάκια ανάμεσα στα σπίτια μας.
Όταν κοντοστέκεται το βλέμμα σου στις καλοφροντισμένες λεπτομέρειες με τις οποίες διακοσμούμε την καθημερινότητά μας.
Αυτές είναι οι αποδείξεις της αγάπης μας για τον τόπο, αυτές είναι οι δικές μας οι ποιότητες.
Ο σεβασμός, η οργάνωση, η μέριμνα. Το παγκάκι που'χει τοποθετήσει κάποιος έξω από το σπίτι του για να κάθεσαι σαν περνάς απ' εκεί και θες να ξαποστάσεις.
Και αλήθεια, μοιάζουν τα προβλήματα να βιώνονται αλλιώς, εδώ. Με λύσεις πιο απλές και πιο ξεκάθαρες. Δίχως τα μίση και τα πάθη, δίχως τη συνεχή φθορά. Δίχως τη συνεχή τοξικότητα -που αν τη συνηθίσεις, παύεις και να αντιλαμβάνεσαι πόσο πολύ σε δηλητηριάζει. Άσε τις θάλασσες ν'αλλάζουν διαθέσεις, εμείς την έχουμε ερμηνεύσει απάνεμα τη ζωή μας.
Κι όλου του κόσμου οι φωνές, ψίθυροι φτάνουν ώσπου να συναντήσουν τις δικές μας ησυχίες. Διότι είμαστε προστατευμένοι πια καημένε με τα χωμάτινα τείχη μας και τις έξυπνες πρόνοιές μας.
Που μας φυλάττουν ασφαλείς, όπως το χοντρό περίβλημα π' αγκαλιάζει στοργικά το πορτοκαλοκίτρινο τυρί μας.
