Γάτος διχαλωτός

Σήμερα νωρίς το πρωί. Σε μια διχάλα δέντρου. Στη Νέα Χαλκηδόνα.

Μομφεράτου

Έχουν μια γοητεία αυτές οι παλαιές πολυκατοικίες της πόλης. 

Έχουν μια γαλήνη τα διαμερίσματά τους. Την γαλήνη του απογεύματος με την εφημερίδα και το σταυρόλεξο. Με το Ρομάντζο και τον Θησαυρό. Με τον Χατζιδάκι στο ραδιόφωνο.  

Με το μικρό ημερολόγιο τοίχου που κάθε πρωί, σου δίδει την απόλαυση τού να αποκολλάσαι από το εψές και να λαμβάνεις ως ανταμοιβή ένα χλιαρό ανεκδοτάκι. Ή κάποια συνταγή.

Με την τηλεόραση που πρέπει να σκωθείς για να ανοίξεις. Και ίσως χρειαστεί να κουνήσεις λίγο την κεραία της. Με το ρολόι που συνεχίζει να σου υπενθυμίζει τονικά τον χρόνο που κυλάει αργά. Μα ασταμάτητα.

Με τα αντικείμενα που'ναι πολύτιμα και χρηστικά. Που τα τοποθετείς ως εκθέματα μουσειακά στα ράφια και τα ντουλάπια σου. 

Με τις αναφορές στο παρελθόν πιο έντονες και πιο σαφείς. Πριν τα σεμεδάκια, τα λαχούρια και οι βελέντζες γίνουνε λέξεις παρελθοντικές, αστείες, αχρείαστες ή και άγνωστες.

Έχουν μια γοητεία αυτές οι παλαιές πολυκατοικίες της πόλης. 

Έχουν μία οικονομία τα διαμερίσματά τους. Την οικονομία του κουμπαρά που βαραίνει από τα εικοσάδραχμα κι αν είσαι υπομονετικός, μπορεί να σου βγάνει και κάνα χιλιάρικο. Αγοράζεις πράματα καμπόσα, σε έναν κόσμο αναλογικό και απλούστερο.

Όχι, δεν τρέφω καμία αυταπάτη. Νοσταλγία τρέφω. Που ευμορφαίνει τα παρελθόντα, όπως όλες οι νοσταλγίες. Που μοιάζει με χάδι από κρόσσια. Με φωτογραφία σε εκείνο το άλμπουμ με τις αναμνήσεις που'χουνε νόημα μόνο για εσένα.

Σημείωση: Οι φωτογραφίες από ένα διαμέρισμα σε κεντρική γειτονιά της Αθήνας που εδώ και χρόνια πολλά, έχει πέσει σε αχρησία. 

Ασιατική σαλάτα

Μουσικός υβριδισμός.

Υβριδικό ψαρολιοντάρι

Στις θρησκευτικές και μυθολογικές παραδόσεις των λαών, μπορεί να συναντήσει κανείς λογής λογής πλάσματα με μικτές ταυτότητες. Ο Κένταυρος ας πούμε, αποτελεί πολύ επιτυχημένο υβρίδιο ανδρός και αλόγου. Η Σφίγγα, ωραιότατο συνδυασμό γυναίκας και φτερωτού λιονταριού. Ο Γκανέσα, εξαιρετικό μίγμα ανδρός και ελέφαντα. Η Χίμαιρα, υπέροχο συνονθύλευμα κατσίκας, λιονταριού και φιδιού. Αντίθετα, το Merlion -ένα από τα νεώτερα μέλη της μεγάλης οικογένειας των μυθολογικών πλασμάτων- αρχικώς δεν σου φαίνεται μήτε ιδιαιτέρως ευφυές ως κατασκευή, μήτε πρακτικά πολύ λειτουργικό.

Διότι κακά τα ψέματα, ένα πλάσμα με κεφαλή λιονταριού και σώμα ψαριού, εμένα τουλάχιστον μού μοιάζει κάπως απροσάρμοστο. Θα μου πεις, ρώτα τον Μινώταυρο, έναν Ιχθυοκένταυρο ή κανέναν από τους Τελχίνες να ιδείς τι δυσκολίες, μπούλινγκ και ψυχολογικά αδιέξοδα είχαν να αντιμετωπίσουν μια ζωή και έλα μετά να τα ξαναπούμε.

Το Merlion δεν προέρχεται από κάποια μυθολογική παράδοση, αλλά αποτελεί προϊόν marketing -εξού και συχνά το φέρνω ως παράδειγμα σε σχετικές διαλέξεις. Στα μέσα της δεκαετίας του '60, η Σιγκαπούρη, που απόκτησε την ανεξαρτησία της από τους Άγγλους μόλις το 1959, αποφάσισε να δημιουργήσει ένα σύμβολο για τις ανάγκες της τουριστικής της προώθησης. Η αρχική μορφή του Merlion σχεδιάστηκε από τον ιχθυολόγο Alec Fraser-Brunner (εξού και το λέπι) με αποκλειστικό σκοπό να αποτελέσει το λογότυπο του Οργανισμού Τουρισμού της Σιγκαπούρης.

Η ανταπόκριση του κόσμου όμως ήταν τόσο ενθουσιώδης που σύντομα το πλάσμα αναβαθμίστηκε και έγινε σήμα κατατεθέν της χώρας, ενώ ένα γιγάντιο άγαλμά του παραγγέλθηκε στον γλύπτη Lim Nang Seng για να τοποθετηθεί στις εκβολές του ποταμού της Σιγκαπούρης. Το εν λόγω άγαλμα που έχει ύψος εννιά περίπου μέτρα και ζυγίζει 70 τόνους βρίσκεται σήμερα μερικές εκατοντάδες βήματα μακριά από το αρχικό σημείο τοποθέτησης, σε μιαν άκρη της θαυμάσιας όχθης που έχει διαμορφωθεί, αντίκρυ από το Marina Bay. 

Και αποτελεί βεβαίως κορυφαίο τοπόσημο και ένα από τα πιο φωτογενή σημεία της χώρας.

Πράγματι, όταν έρχεται κανείς για πρώτη φορά στο σημείο αυτό, δεν μπορεί παρά να εντυπωσιαστεί. Ξωπίσω από το Merlion βρίσκεται το ιστορικό Fullerton Hotel και ο ποταμός που λέγαμε πριν. Νοτιοδυτικά, υψώνονται οι μονδέρνοι ουρανοξύστες του επχειρηματικού κέντρου.

Από την άλλη πλευρά, μία μεγάλη γέφυρα οδηγεί προς την Esplanade.

Στην Esplanade, έχει οικοδομηθεί ένα σύμπλεγμα κτηρίων πολιτιστικών χρήσεων με κυριότερο το Θέατρο της Σιγκαπούρης, όπου μπορείς να παρακολουθήσεις ωραιότατες παραστάσεις και συναυλίες.

Ακριβώς μπροστά του, υπάρχουν υπαίθριες σκηνές, όπου καλλιτέχνες, μπάντες και χορευτικά συγκροτήματα έχουν την ευκαιρία να επιδείξουν τα ταλέντα τους. 

Αρκετές είναι οι φορές που εκπλήσσομαι από την αρτιότητα της σκηνικής παρουσίας και τον επαγγελματισμό με τον οποίο αντιμετωπίζουν ακόμα και ερασιτεχνικές ομάδες ή σύλλογοι, την παρουσία τους εδώ.

Ακριβώς απέναντι από το Merlion βρίσκεται ένα άλλο περίφημο τοπόσημο. Πρόκειται για τους τρίδυμους ουρανοξύστες του Marina Bay, στην κορυφή των οποίων ξαπλώνει μία τεράστια πλατφόρμα με πισίνες και μπαρς. Ακριβώς δίπλα τους, το λευκό κτήριο που μοιάζει με άνθος λωτού, φιλοξενεί το ArtScience Museum. 

Αν ερχόσουν εδώ πριν δυοτρεις δεκαετίες, θα διαπίστωνες πως ουχί μόνον δεν υπήρχαν αυτά τα κτήρια, αλλά ούτε καν η γη επί των οποίων οικοδομήθηκαν. Ναι, όλη η απέναντι απλωσιά αποτελεί αποτέλεσμα ανθρώπινης παρέμβασης και πιο συγκεκριμένα, ενός τεράστιου σχεδίου δημιουργίας τεχνιτών νησιών που αύξησε το έδαφος της χώρας και διαμόρφωσε έναν εσωτερικό κόλπο στο σημείο όπου άλλοτε έβλεπες την ανοιχτή θάλασσα.

Αν είσαι αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, μηχανικός ή ασχολείσαι με τη διαμόρφωση τοπίων, η Σιγκαπούρη είναι από τα μέρη που πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφθείς. 

Μεταξύ μας, ακόμα κι αν δεν είσαι τίποτα από τα παραπάνω, ακόμα κι αν δεν σε έλκει ιδιαιτέρως η Ασία (ξεύρω ότι αυτό ισχύει για πολλούς Έλληνες), στοιχηματίζω πως ένας και μόνο περίπατος εδώ, είναι ικανός να σου διδάξει πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα για το σύγχρονο κόσμο.

Αλλά η συζήτηση αυτή είναι μεγάλη και σύνθετη -θα επανέλθουμε άλλην ώρα, δεν είμαστε σήμερα εδώ για αναλύσεις και τα όσα έχω να σου πω για τη Σιγκαπούρη θα μπορούσανε να μας πάρουνε μέρες. Για ποιο λόγο βρισκόμαστε λοιπόν εδώ, θα αναρωτηθείς.

Μα για να φωτογραφηθούμε. Έτσι απλά.

Εκατοντάδες, χιλιάδες άνθρωποι έρχονται κάθε μέρα στο σημείο αυτό για να ποζάρουν δίπλα στο Merlion. 

Πολλοί εξ αυτών είναι Κινέζοι. Αποτελούν άλλωστε τη μεγαλύτερη τουριστική αγορά για τη μικροσκοπική Σιγκαπούρη και της εξασφαλίζουν εδώ και χρόνια πολύτιμη εισροή συναλλάγματος.

Διαβοήτοι για τους κακούς τους τρόπους (ή για την ακρίβεια, για την παντελή έλλειψη αυτών που εμείς θεωρούμε τρόπους καλής συμπεριφοράς), οι Κινέζοι τουρίστες καταβροχθίζουν το εκάστοτε τουριστικό προϊόν με παροιμιώδη λαιμαργία. Σπρώχνονται μπροστά στα τοπόσημα, απαθανατίζουν τους εαυτούς τους, ψωνίζουν μεμοραμπίλια. 

Και σπάνια ενδιαφέρονται για κάτι πέραν αυτού που μπορούν να φάνε ή να φωτογραφήσουν.

Εκτός από τους Κινέζους, θα συναντησεις κάμποσους Μαλαισιανούς και Ινδονήσιους, πράγμα καθόλου δυσεξήγητο. Η Σιγκαπούρη βρίσκεται στον Πορθμό της Μαλάκκα ανάμεσα σε δύο γιγαντιαίους γείτονες: τη Μαλαισία και την Ινδονησία.

Αμφότερες οι χώρες αυτές είναι κατά βάση μουσουλμανικές, εξού και οι ενδυματολογικές επιλογές των κυριών που φωτογραφίζονται δίπλα στο Merlion.

Μία ειδοποιός διαφορά με τις μουσουλμάνες του Περσικού κόλπου είναι τα έντονα χρώματα στα ρούχα. Το τσαντόρ καλύπτει μεν τα μαλλιά, αλλά το υπόλοιπο πρόσωπο παραμένει ακάλυπτο καθώς δεν χρησιμοποιούνται νικάμπ, ούτε βεβαίως μπούρκες. Πριν χρόνια, δεν μπορούσα να διακρίνω τις διαφορές ανάμεσα στους λαούς της Ασίας, μα πλέον μπορώ με αρκετή ασφάλεια να σου πω αν κάποιος είναι Κινέζος, Κορεάτης ή Ιάπωνας, Ταϊλανδός, Ινδονήσιος ή Μαλαισιανός. Έχει νομίζω ενδιαφέρον αυτή η άσκηση.

Κι είναι ένας από τους λόγους που μου αρέσει να έρχομαι περίπατο στο μέρος αυτό. Για να παρατηρώ. Τον κόσμο, τις εκφράσεις, τις πόζες, τις αντιδράσεις.

Μία διαρκής παράσταση με τυχαία διανομή ρόλων και εναλλασσόμενους πρωταγωνιστές.

Έρχονται, φωτογραφίζονται, φεύγουν. Κοιτάζουν τη θέα, σχολιάζουν τα κτήρια, χαζεύουνε το Merlion.

Κάθονται κατάχαμα και στήνουν φαγοπότια. 

Συγκεντρώνονται και ύστερα σκορπίζουν.

Η Σιγκαπούρη είναι μία χώρα μικροσκοπική, αλλά πολύ πλούσια εν τω μέσω μιας περιοχής που μέχρι πριν μερικές δεκαετίες συγκαταλεγόταν στις μάλλον φτωχές του πλανήτη, αλλά πλέον αναπτύσσεται ραγδαία. Είναι μία χώρα με κυρίαρχες θρησκείες τον Βουδισμό και τον Χριστιανισμό (λόγω του αποικιακού παρελθόντος) εν τω μέσω μιας αμιγώς μουσουλμανικής γειτονιάς. Είναι μία χώρα με πολιτική σταθερότητα και ένα ιδιότυπο μοντέλο μονοκομματικής δημοκρατίας (μεγάλη κουβέντα κι αυτό!) σε μία περιοχή με αυταρχικά καθεστώτα, δικτάτορες και παρεμβατικούς μονάρχες. 

Ναι, θα μπορούσε κανείς να πει πως αποτελεί ένα υβρίδιο. Προτεσταντικής πολιτικοοικονομικής λογικής και ασιατικών κοινωνικών καταβολών. Ένα υβρίδιο που δημιουργήθηκε μέσα από την ανάγκη και τον πραγματισμό. Που δεν προσπάθησε να αλλάξει το τριγύρω του, αλλά να προσαρμοστεί σε αυτό για να επιβιώσει. Και σε όρους ευημερίας τουλάχιστον, τα κατάφερε περίφημα.

Κεφαλή λιονταριού λοιπόν. Για να μπορεί να δείχνει τα δόντια της και να βρυχάται ώστε να τρομάζει τους επίδοξους οχτρούς.

Και σώμα ψαριού. Για να μπορεί να κολυμπάει στα πολύτιμα θαλάσσια στενά που της επιφύλαξε η γεωγραφία της.

Τώρα λοιπόν που το ξανασκέφτομαι, θαρρώ πως αδίκησα το Merlion. Κι ας είναι προϊόν marketing, κι ας φαίνεται αρχικώς δυσλειτουργικό ένα ψαρολιοντάρι με χαίτη και λέπια, εντέλει μου μοιάζει απολύτως εύστοχος τούτος ο υβριδισμός. 

Και κάπως διδακτικός. Για όλους εκείνους που αναγιγνώσκουν τον κόσμο μονοκόμματα, ασπρόμαυρα και μανιχαϊστικά. Που επιμένουν να τον φορμάρουν στις δικές τους ταξινομήσεις. Καμιά φορά, νομίζω πως θα πρέπει να αφήνεις κατά μέρος τις τόσο ακλόνητες βεβαιότητές σου για να μπορείς πέραν των λιονταριών και των ψαριών, να αναγνωρίζεις και τα Merlions εκεί έξω. 

Daft Punk

Επίλογος.

Χειρονομίες

Θεμιστοκλέους & Γαμβέτα, Αθήνα

Τίποτε άλλο δεν έχει σημασία

Polish vibe.

Το απαρταμέντ πίσω από το παραπέτασμα

Ακόμα μου κάμει εντύπωση που τα κατάφερες και ήρθες! Σε ανακρίνανε στα σύνορα; Την πήρες εύκολα τη βίζα; Κανονικά δεν πρέπει να στα ρωτάω αυτά τα πράματα γιατί θα βρω κάνα μπελά, αλλά να, είναι που σπάνια βλέπουμε εδώ άνθρωπο από την άλλη πλευρά. Ειλικρινά δεν φαντάζεσαι πόσο χαίρομαι που σε συναντώ! Αχ, όλα θέλω να μου τα πεις! Και τί μούζικα ακούτε και τί φαγητά τρώτε και τί βλέπετε στην τελεβίζια, όλα!

Εννοείται πως θάρθεις να δεις το ντομ μου. Εργατικό μπλοκ δεκαεφτά, απαρταμέντ σαράντα πέντε. Δεν είναι μεγάλο, αλλά περίμενα τόσα χρόνια στη λίστα αναμονής και τώρα που το απέκτησα, είμαι πολύ φχαριστημένος. Διαθέτω και μπάνιο ολόδικό μου. Είναι πραγματικά φανταστίτσνε!

Η δουλειά που μου έχει βρει το κράτος είναι στο σέντρουμ της Βαρσοβίας, πεντέξι χιλιόμετρα από εδώ. Αλλά πηγαίνω με το τραμ κι αν δεν έχει πολύ κρύο και δεν βαριέμαι να κάμω πεντάλ, παίρνω καμιά φορά και το ρόβερ. Αυτοκίνητο δεν έχω, είμαι όμως στη λίστα. Αν είμαι τυχερός, μπορεί σε καναδυό χρόνια ν'αποκτήσω. Έχει ήδη αρχίσει να παρακρατείται η δόση από το μισθό μου, αλλά δεν πειράζει: αρκεί που κάποια στιγμή θα έχω στα χέρια μου τιμόνι!

Λοιπόν, κάτσε να σε ξεναγήσω. Δεν θα μας πάρει και πολύ, εξήντα τετραγωνικά είναι το απαρταμέντ. Από πού να ξεκινήσουμε; Αυτό είναι το σαλόν.

Εδώ καθόμαστε και βλέπουμε τελεβίζια. Έχουμε ειδήσεις, πολωνέζικες εκπομπές, ντοκιμαντέρ, αθλητικά. Α ναι, και σοβιετικά φιλμς. Μήτε που φαντάζεσαι πόσες φορές την έχουμε κλάψει την Τατιάνα Σαμοϊλεβα στο "Όταν Πετούν οι Γερανοί" που ανάθεμα την ώρα πούφυγε αυτός ο Μπαρίς για το μέτωπο και την άφησε να κακοπαθαίνει κορίτσι-πράμα σαν τα κρύα τα νερά! Κάθε τέλος Αυγούστου στηνόμαστε μπροστά στην οθόνη για να παρακολουθήσουμε το φεστιβάλ τραγουδιού του Σόποτ. Μα αλήθεια δεν το ξεύρεις; Πρόκειται για γκλομπάλνα ινστιτούτσια με συμμετοχή πολλών χωρών. Εξαιρετική εκδήλωση!

Θα συγχωρήσεις την ακαταστασία μου. Δεν περίμενα βίζιτα! Δεν τις πολυσυνηθίζουμε τέτοιου είδους κοινωνικότητες. Όχι, δεν είμαστε τίποτις ακατάδεχτοι και μονόχνοτοι. Απλώς τα πράματα εδώ κυλούν σε πολύ συγκεκριμένους ρυθμούς. Δεν ξεύρω πώς ζείτε εσείς από την άλλη πλευρά, αλλά εδώ είναι όλα οργανωμένα από το σύστημα. Οι δουλειές μας, οι διασκεδάσεις μας, τα πηγαινέλα μας.

Α, όλα μάς τα παρέχει το σύστημα και είμαστε πάρα πολύ ευγνώμονες. Ανεργία δεν ξεύρουμε τί πάει να πει! Εκπαίδευση και υγεία είναι όλα δημόσια και δωρεάν! Και όλα τα βασικά προϊόντα μπορείς να τα προμηθευτείς.

Αν έχεις υπομονή. Και μπορείς να σταθείς στην ουρά. Για ώρες. Ενίοτε και για μέρες. Έχετε κι εσείς ουρές; Ισχύει αλήθεια ότι μπορεί ο καθένας σας να αγοράζει ό,τι ποσότητα επιθυμεί από κάθε προϊόν; Μα δεν καταλαβαίνω πώς λειτουργεί η δική σας η λογική.

Εντάξει εμείς μεγάλη ποικιλία δεν έχουμε, αλλά και ειλικρινά δεν καταλαβαίνω γιατί να θέλεις τριάντα διαφορετικά πιστολάκια για τα μαλλιά ή εξήντα διαφορετικές μαρμελάδες. Το σύστημα, μας διδάσκει να είμαστε ολιγαρκείς. Και χαρούμενοι με αυτά που μας εξασφαλίζει. 

Μόνοι μας παράγουμε ό,τι χρειαζόμαστε. Συσκευές, ρούχα, τρόφιμα. Και ό,τι δεν παράγουμε, μας το παρέχει η ΚΟΜΕΚΟΝ. Το Συμβούλιο Οικονομικής Αλληλοβοήθειας ντε, που έχουμε συστήσει όλα τα κομμουνιστικά κράτη της Ανατολικής Ευρώπης μαζί με τη Σοβιετική Ένωση και εντός του οποίου γίνεται καταμερισμός τού ποιος θα παράξει τί και πώς θα το ανταλλάξει με τους υπόλοιπους. Στο πλαίσιο του σοσιαλιστικού ιδεώδους!

Και το πράγμα λειτουργεί ρολόι. Μας το επιβεβαιώνουν οι κρατικές ειδήσεις και οι κρατικές εφημερίδες. Αλλά και κάμποσοι άνθρωποι. Να, μπορείς αν θέλεις να χτυπήσεις ας πούμε στου κυρίου Μιχαλόφσκι, απαρταμέντ νούμερο είκοσι επτά, που είναι διευθυντής στο κρατικό ραδιόφωνο ή στης κυρίας Ροντακόφσκι, απαρταμέντ νούμερο δώδεκα, που είναι εξαδέλφη του Υπουργού Κεντρικού Σχεδιασμού.

Μεταξύ μας -για να σου πω και κάνα κουτσομπολιό- η κυρία Ροντακόφσκι για κάποιον λόγο που δεν γνωρίζω, φαίνεται πως έχει πρόσβαση σε μεγαλύτερη ποσότητα ζάχαρης από αυτήν που δικαιούμαστε κανονικά οι υπόλοιποι, εξού και συχνά μυρίζει από το απαρταμέντ της, φρεσκοψημένο κέικ και λαχταριστό πλέσνιακ! Μυστήρια πράγματα!

Δεν μου είπες όμως, σου αρέσει το χρώμα στους τοίχους; Η αλήθεια είναι ότι το έχω βαρεθεί λίγο και σκέφτομαι να το αλλάξω σε τίποτις γαλάζιο ή λιλά. Δυστυχώς θα πρέπει να περιμένω το επόμενο πενταετές πρόγραμμα για να δω ποια χρώματα θα είναι διαθέσιμα, διότι τώρα τα μόνα που πωλούνται είναι το άσπρο και το γκρι. Και για να ακριβολογώ, έμαθα ότι και το γκρι τελείωσε πριν πεντέξι μήνες. Επομένως αν θέλεις να περάσεις ένα χρώμα το σπίτι σου, δεν πονοκεφαλιάζεις με περιττές επιλογές: άσπρο και τελειώσαμε!

Αλλά συνέχεια εγώ μιλάω και δεν είναι καθόλου ευγενικό! Για πες μου για τη ζωή από την άλλη πλευρά. Είναι αλήθεια ότι έχετε πολλά και διαφορετικά ρούχα; Φοράτε κι εσείς τζιν ή μόνο οι Αμερικάνοι; Και τί είναι οι μάρκες; Εμείς δεν έχουμε τέτοια πράματα. Μία περιορισμένη σειρά από σχέδια και από εκεί και πέρα, το μόνο που επιλέγεις είναι το νούμερο. Αν είσαι τυχερός και δεν έχει εξαντληθεί.

Λοιπόν, από εδώ είναι η κουζίνα! Πες μου ότι θα κάτσεις το μεσημέρι να φάμε μαζί! Μπορώ να σιάξω πιερόγκι γεμιστά με ξινολάχανο. 

Ή καμία σούπα, να ζεσταθούμε: ροσόλ, από μια παλιά συνταγή της συγχωρεμένης της γιαγιάς μου που την έσιαχνε στο χωριό της λίγο πιο έξω από το Μπιάλιστοκ: Tykocin αν έχεις ακουστά! Με κρεμμύδι, πράσο, σέλερι και λάχανο. Κανονικά βάζεις και κοτόπουλο, αλλά αν δεν έχεις, καλή καρδιά! 

Μπορώ να σε κεράσω αν θέλεις κανένα βαφλόβε. Άνοιξε το κουτί και πάρε. Μου τα έδωκε λάθρα ο Ρόμαν Σλαζένσκι στη δουλειά, νάναι καλά ο άνθρωπος! Πόσο λυπήθηκα που έμαθα προχθές ότι απελάθηκε. Το ήξευρα ότι είναι Εβραίος και πολύ είχα ανησυχήσει γι'αυτόν μετά τα επεισόδια. Τί εννοείς "ποια επεισόδια"; Εκείνα που έμαθα ότι συνέβησαν το Μάρτη που μας πέρασε, με τους φοιτητές. Η τελεβίζια δεν είπε σχεδόν τίποτα, αλλά από πολύ έγκυρη πηγή -την αδελφή ενός φίλου μου που δουλεύει στο Ουνιβέρσιτετ Βαρσάφκσι- ξεύρω ότι οι φοιτητές διαδήλωσαν και έγιναν συλλήψεις και μεγάλο κακό.

Ίσως γι'αυτό ο Mieczysław Moczar βγαίνει κάθε λίγο και δηλώνει ότι υπάρχουν διάφοροι κύκλοι ρεβιζιονιστών και Εβραίων που απεργάζονται την κυβέρνησή μας και τον Σοσιαλισμό. Έμαθα ότι στα εργοστάσια, βάλανε όλους τους εργαζόμενους να υπογράψουν ότι αποκηρύσσουν τον Σιωνισμό. Και πάνε βδομάδες πια που δεν βλέπω την κυρία Γκόλντμπεργκ που έμενε στο απαρταμέντ νούμερο τέσσερα. Τακ, ήταν κι εκείνη Εβραία κι ας δίσταζε να το αναφέρει δημοσίως -το ονοματεπώνυμό σου καμιά φορά γίνεται η πιο σκληρή σου καταδίκη. Φοβάμαι ότι θα πρέπει να υπογράψουμε κι εμείς στη δουλειά. Φοβάμαι και για την καταγωγή της γιαγιάς μου από εκείνο το χωριό -ποιος ξεύρει τί θα βάλουνε με το μυαλό τους οι Αρχές. Προχθές είχα την αίσθηση ότι ένας τύπος με ένα καφέ παλτό, με παρακολουθούσε όλο το απόγευμα. Και στο τηλέφωνο, δεν μιλάω πια για τέτοια θέματα. Λένε πως όλα τα παρακολουθεί το σύστημα.

Ας αλλάξουμε σε παρακαλώ θέμα -πρώτη φορά στο ντομ μου και σε έπιασα από τα μούτρα! Τί άλλο να σου δείξω; Α, το βρήκα: θέλεις να χαζέψεις τα παιχνίδια της παιδικής μου ηλικίας; Ιδού ένας τρόπος να ευθυμήσουμε λιγάκι! Σε πληροφορώ πως τα έχω κρατήσει όλα και τα κοιτάζω καμιά φορά με κάποια νοσταλγία. Εδώ είναι ο αρκούδος μου o Μικαϊλ. Και ο βάτραχος που μούχε φέρει ο μπαμπάς μου από στο Γκντανσκ όταν ήμουνα πεντέξι ετών.

Και τα πρώτα μου παραμύθια! Και η σβούρα μου! Και το αρμόνιο Κίνγκα! Και το φλιπεράκι! Τα περισσότερα δεν είναι ακριβώς αγορασμένα, αλλά περνάγανε από παιδάκι σε παιδάκι.

Σου είπα ότι δεν έχουμε την οικονομική δυνατότητα για τέτοιες υπερβολές, επομένως λίγα και καλά. Ή για την ακρίβεια, λίγα και δανεικά.

Ανεξαρτήτως πάντως των παιχνιδιών, όλα τα νήπια στηνόμασταν στην τελεβίζια για να απολαύσουμε το πολυαγαπημένο μας "Nu, pogodi!". Τη διασημότερη σοβιετική σειρά κινουμένων σχεδίων με τον λύκο και το λαγό. Πέραν της απίθανης πλάκας, η σειρά ήταν πάρα πολύ διδακτική: ο λύκος έπινε, κάπνιζε, φορούσε δυτικού τύπου, στενά παντελόνια ή χαβανέζικα πουκάμισα και γενικώς δεν τον έκαμες παρέα. Αντίθετα ο λαγός ήταν το πρότυπο του σοβιετικού νέου, σεμνά ντυμένος, με έφεση στη γνώση, επιδόσεις στη γυμναστική και ακλόνητο ήθος. Ευτυχώς κατάφερνε πάντα να ξεφεύγει από την κακή επιρροή και τις παγίδες του λύκου και να θριαμβεύσει! Ήταν μία έμπνευση για όλα εμάς τα παιδάκια!

Τί άλλο θέλεις να μάθεις; Α ναι, αμέλησα να σου μιλήσω για την πλούσια κουλτούρα μας -κι είναι μεγάλη μου παράλειψη! Πρέπει να σου πω λοιπόν πως εδώ στην Πολωνία, υπερηφανευόμαστε ότι διαθέτουμε σπουδαιότερη καλλιτεχνική παραγωγή και από την ίδια τη Σοβιετική Ένωση -αν μπορείς να το φανταστείς κάτι τέτοιο!

Ετούτη είναι η δισκοθήκη μου. Με αιματηρές οικονομίες και αναμονή οκτώ ωρών υπό βροχή, κατάφερα να εξασφαλίσω το πικάπ. Κολλάει ενίοτε η βελόνα του, αλλά τη δουλειά του την κάμει! Και η λαϊκή, παραδοσιακή μουσική μού αρέσει και η κλασική. Αλλά και σύγχρονους ήχους της εποχής ακούω! Με τα τελευταία τραγούδια από το φεστιβάλ του Οπόλε ή τις πιο υπέροχες μπαλάντες του Marek Grechuta.

Ένας γνωστός που είχε παρε-δώσε με ναυτικούς, βρήκε και μούφερε μία κασέτα με τραγούδια αμερικάνικα. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσες φορές την έχω ακούσει! Την κρύβω όμως καλά, μέσα σε ένα κουτί στο ντουλάπι με τα καθαριστικά. Μην έρθει κανένας έλεγχος και άντε να τους εξηγήσεις μετά τα πώς και τα γιατί.

Τις φωτογραφίες κοιτάς; Τακ, είναι ο θείος Στανισλάβ με τη γυναίκα του την Ανιέσκα, σε διακοπές στο Χελ. Σε μία εξοχική καμπίνα από εκείνες που διατίθενται από το κράτος δίπλα στην παραλία, όπου πεταγόμασταν κι εμείς να τους επισκεφθούμε. Στην από πάνω είναι η μαμά με τον μπαμπά και κάτι φίλους τους -νομίζω κάπου προς την Ούστκα.

Κι εδώ φωτογραφία από το γάμο τους.

Πολύ μου αρέσει αυτή η φωτογραφία: είναι η θεία Μαρτίνα στη Βαρσοβία. Στο βάθος το Παλάτι της Κουλτούρας και της Επιστήμης που δεσπόζει στην πόλη. Είναι δώρο από τους Σοβιετικούς προς τον πολωνικό λαό, κατασκευασμένο για να αποτελέσει το σύμβολο του σοσιαλιστικού θριάμβου.

Στρατιωτικές παρελάσεις, εθνικοί εορτασμοί και εκδηλώσεις, όλα οργανώνονται κάτω από τη σκιά του κτηρίου αυτού. Και να θέλεις να ξεχάσεις πού είσαι, το Παλάτι βρίσκεται πάντα εκεί, βλοσυρό και απόλυτο, για να σου υπενθυμίζει.

Όπως και οι πολυκατοικίες. Τα μεγάλα εργατικά μπλοκς που έχουν χτιστεί σε ολάκερη την πόλη. Απαρταμέντς στην ίδια αισθητική. Τετράγωνα και χαμηλοτάβανα. Τριγύρω πάρκα και άδειες απλωσιές. Το χειμώνα με το χιόνι που οι αποστάσεις φαίνονται μεγαλύτερες, η μοναξιά είναι ο μόνος συνοδοιπόρος στην καθημερινότητά σου.

Να και τα σχολικά ενθυμήματα! Τότες που η μόνη μας έγνοια ήταν να θυμηθούμε ποια είναι η πρωτεύουσα της Τσεχοσλοβακίας, από ποια στοιχεία αποτελείται το νερό, πόσες είναι οι Σοβιετικές δημοκρατίες, πόσες φορές χωράει το έξι στο πενήντα τέσσερα και πότε απελευθέρωσε τη χώρα μας ο Κόκκινος Στρατός.

Ναι, τη χώρα μας την Πόλσκα. Πούναι μία πατρίδα συναισθηματική και υπέροχη. Μία πατρίδα βασανισμένη και δύσκολη. Με ανθρώπους πούχουνε υποφέρει και ματώσει τόσες φορές στην ιστορία τους. Με ανθρώπους πούχουνε αποδείξει ότι δεν τη φοβούνται τη δουλειά, δεν την ετρέμουν τη θυσία. Ναι, η πατρίδα μας η Πόλσκα.

Μα έλα και δείξε μου και τη δική σου χώρα στην υδρόγειο. Παρότι δεν είμαστε τόσο μακριά, φαίνεσαι σα νάχεις έρθει από άλλον πλανήτη. Πόσο θάθελα να ταξιδέψω απ'άκρη σ'άκρη της υφηλίου! Όλα θα ήθελα να τα δω. Την Γκρέτσια και την Φράντσια. Την Αμέρικα Λατσίνσκα και την Αουστράλια. Μάλλον ποτές δεν θα τα ιδώ. Το σύστημα δεν μας τα επιτρέπει τα ταξίδια. Το σύστημα δεν μας τα επιτρέπει τέτοια όνειρα.

Κανονικά δεν πρέπει να τα λέω αυτά. Το ξεύρω ότι θα πρέπει να είμαι ευτυχισμένος που ζω σε μία τέτοια κοινωνία που μου παρέχει τα πάντα -έστω και σε ελάχιστες ποσότητες, έστω και κατόπιν αναμονής, έστω και με προϋποθέσεις. Τακ, δεν πρέπει να τα λέω αυτά.

Αλλά σε εσένα θα το εμπιστευτώ -κι ελπίζω στην εχεμύθειά σου- πως νιώθω έναν εγκλεισμό. Έναν αφόρητο εγκλεισμό. Υπάρχουν στιγμές που με τρελαίνει. Ίσως δεν μπορείς να το καταλάβεις. Ίσως και να μην τόχεις νιώσει στη δική σου τη ζωή. Και δεν ξεύρω πώς μπορώ να στο εξηγήσω. Είναι σαν να έχεις βάλει έναν άνθρωπο σε ένα δωμάτιο με δραστηριότητες και να του έχεις πει να περάσει κάποιο χρόνο εκεί. Αν ξαφνικά ο άνθρωπος αυτός συνειδητοποιήσει ότι έχεις κλειδώσει την πόρτα του δωματίου και ότι δεν υπάρχει διαφυγή, οι δραστηριότητες δεν θα έχουν πια καμία σημασία για εκείνον. Και το μόνο που θα σκέφτεται είναι πώς θα ανοίξει την πόρτα.

Την πόρτα, αυτή την αναθεματισμένη πόρτα.

Δεν ξεύρω τι κρύβεται εκεί έξω, μπορεί νάναι καλύτερο, μπορεί νάναι χειρότερο. Κατάλαβέ-το πως δεν έχει απολύτως καμία σημασία. Θάθελα απλώς να μπορώ να ανοίξω την πόρτα. 

Αυτό μονάχα, αυτό.

Σημείωση: Όλες οι φωτογραφίες της ανάρτησης προέρχονται από ένα μικρό αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρον μουσείο που λέγεται Czar PRL και βρίσκεται λίγο ξεχασμένο σε μία -όχι ιδιαιτέρως κεντρική και σίγουρα καθόλου τουριστική- γειτονιά της Βαρσοβίας. Το Czar PRL είναι αφιερωμένο στη ζωή της Πολωνίας κατά τη σοσιαλιστική περίοδο. Και αποτέλεσε την έμπνευση για ετούτο το κείμενο που είναι εξ ολοκλήρου προϊόν μυθοπλασίας. Ή έστω περίπου.