Τετάρτη 5 Ιουλίου 2023

Ievan Polkka


Νομίζω ότι το ερώτημα κατά πού πέφτει η Βόρεια Καρελία, μόνο οι δυνατοί λύτες μπορούν να το αντιμετωπίσουν. Και για να μην κάνω τον έξυπνο, πρόκειται για ένα μέρος που έμαθα να τοποθετώ στο χάρτη με ακρίβεια μόνο αφότου το επισκέφθηκα. 

Η απάντηση -αν τυχόν σε τρώει η περιέργεια- είναι πως βρίσκεται στη Φινλανδία, ακουμπά στα σύνορα με τη Ρωσία και συνιστά μέρος μίας ευρύτερης περιοχής (της Καρελίας), για την οποία έχουν δοθεί αιματηρές μάχες στο παρελθόν και έχει αποτελέσει το σκηνικό για μαζικούς εκτοπισμούς πληθυσμού και μεγάλες τραγωδίες. 

Από τότες που συστηθήκαμε με αυτόν τον τόπο, έχω αναπτύξει μία σχέση μαζί του και συλλέγω διάφορες ψηφίδες της ταυτότητάς του. Μεταξύ άλλων, τρέφω ένα ενδιαφέρον για τις μουσικές του (να, με κάτι τέτοια ανορθόδοξα πράγματα καταγίνομαι στα διαλείμματα της κοπιώδους καθημερινότητάς μου, έτσι για να ξέρεις).

Υπάρχει λοιπόν ένα τραγούδι στη διάλεκτο της Βόρειας Καρελίας, που βάζω στοίχημα ότι το ξέρεις κι εσύ. Πρόκειται για το "Ievan Polkka", το οποίο μάλιστα αποτελεί μάλλον το πιο διάσημο άσμα της Φινλανδίας -όπως μαρτυρούν οι αμέτρητες εκτελέσεις και διασκευές του. Ίσως η αγαπημένη μου εκδοχή παραμένει εκείνη των Loituma, που το τραγούδησαν με ιδιαιτέρως αριστοτεχνικό τρόπο κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '90. Το τραγούδι γράφτηκε το 1928 από τον Eino Kettunen και οι στίχοι μιλούν για ένα κορίτσι (την "Ievan") που το έσκασε για να χορέψει ένα βράδυ με τον καλό της. Κάτω από τους μωβ ουρανούς, πέρα από τους χρυσαφένιους κάμπους, δίπλα σε μια άφωνη λίμνη.

Κι αν τυχόν σου έχει εξάψει την περιέργεια η στραμπουληχτή διάλεκτος της Βόρειας Καρελίας, σου συνιστώ να ακούσεις και ετούτο το τραγούδι που είχε εκπροσωπήσει τη Φινλανδία στο διαγωνισμό της Eurovision. Δεν είχε ευτυχήσει τότες να ψηφιστεί, αλλά καθόλου δεν πειράζει. Οι χαμογελαστές ερμηνεύτριες, το φολκλορικό χορευτικό και τα παλαμάκια, εμένα μου φτιάχνουν τη διάθεση κάθε φορά που το ακούω.

Όπως σου συνιστώ και το υπέροχο χορωδιακό "Pohjois-Karjala". Που σαν κλείσω τα μάτια, με μεταφέρει στις καταπράσινες απλωσιές εκείνου του αραιοκατοικημένου κόσμου στις άκρες του παραπέρα. Ενός τόπου που θαρρείς πως μέσα από αυτά τα τραγούδια, βρίσκει μια διέξοδο να μελωδήσει τις ακριτικές ησυχίες του. 

Κι αν συνεχίζεις να αναρωτιέσαι γιατί σου αράδιασα μια σειρά από αλλόκοτες μουσικές από το τρεχαγύρευε, ο λόγος είναι απλός: για την τρυφερότητά τους. Για το νόημα που διαφεύγει της προσοχής μας. Για τη σημασία που αρνείται τους θορύβους μας.

Ναι, νομίζω πως ξέρω καλά πού βρίσκεται η Βόρεια Καρελία.

Τρίτη 4 Ιουλίου 2023

Γεννημένος την 4η Ιουλίου

Αν είσαι Αμερικάνος που σέβεται τον εαυτό του, η 4η Ιουλίου σημαίνει δύο πράματα για εσένα: μπάρμπεκιου και φάιργουορκς. Και βεβαίως συνιστά ωραιότατη ευκαιρία να δακρύσεις εμφορούμενος από γνήσια φιλοπατρία για την ευλογημένη ετούτη χώρα που γέννησε τον Ρόναλντ Ρέηγκαν, τον Ντόναλντ Ντακ και τον Ρόναλντ ΜακΝτόναλντ (που συνδυάζει τους δύο προηγούμενους σε συσκευασία Μπιγκ Μακ Μενού). Ακολουθεί εορταστική βόλτα εθνοπατριωτικού χαρακτήρα με σημαίες, ναυτάκια, τυμπανοκρουσίες και το μάγο Χουντίνι.

Ένα από τα καλύτερα μέρη για να εορτάσεις το φορθ οφ Τζουλάι είναι το Μπόστον Μασατσούτσετς. Πρώτον, διότι εδώ ουσιαστικά ξεκίνησε ο επαναστατικός οίστρος των Αμερικανών κατά των Άγγλων. Δεύτερον, διότι οι βραδινοί εορτασμοί με τα πυροτεχνήματα είναι ονομαστοί και πλήθος κόσμου συρρέει για να τους παρακολουθήσει. Και τρίτον, διότι το Μπόστον Μασατσούτσετς είναι από τις πιο όμορφες πόλεις των ΗΠΑ και αποτελεί ιδανικό σκηνικό για τους σημερινούς εορτασμούς.

Στους δρόμους και στις πλατείες, θα ιδείς να κυκλοφορούν διάφοροι τύποι με παραδοσιακές στολές εποίκων και να φωτογραφίζονται χαμογελαστοί με τους καταχαρούμενους Αμερικάνους που πετάνε τη σκούφια τους για κάτι τέτοια.

Ένα καλό ερώτημα που μπορεί να σε έχει απασχολήσει είναι το γιατί οι Αμερικάνοι εξεγέρθηκαν εναντίον των Άγγλων και βάλθηκαν να χωρίσουν τα τσανάκια τους. Μην τους τσάντισε το μπρίτις άξεντ; Μην σιχάθηκαν το τσάι; Μην προέβλεψαν την επερχόμενη έλευση του Μπορίς Τζόνσον στην εξουσία και των Spice Girls στα τσαρτς; Ε λοιπόν όχι, το θέμα ήταν καθαρά οικονομικό. Βλέπεις η Αγγλία είχε επιβάλει διάφορους φόρους στην Αμερική (όπως και παντού ανά την αυτοκρατορία της), ήρθε ο έποικος στο μη-παρέκει του και φώναξε με νόημα "Γυναίκα, το δίκαννο!".

Το 1770, εδώ στη Βοστόνη και συγκεκριμένα μπροστά από ετούτο το κτήριο (που το λέμε Old State House, το έχουμε ως σύμβολο της πόλης και το φωτογραφίζουμε), έγινε μεγάλο κακό. Πιαστήκανε στα χέρια κάτι Αμερικάνοι έποικοι με μέλη της βρετανικής φρουράς, έπεσε μπουνίδι και στο τέλος οι Άγγλοι ανοίξανε πυρ. Πέντε έποικοι σκοτώθηκαν και το συμβάν θεωρείται κεφαλαιώδους σημασίας στην αμερικανική ιστορία (τύπου το μαθαίνουμε από το νηπιαγωγείο και πέφτει πάντα στα SOS), διότι πυροδότησε μία σειρά αντιδράσεων που οδήγησαν στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας το 1776. Ναι, από κάτι τέτοια συμβάντα ξεκινάνε τα μεγάλα κεφάλαια της παγκόσμιας ιστορίας  -καλό είναι να το έχεις υπόψη σου.

Όταν πέφτει ο ήλιος απάνου του, το Old State House με το κόκκινο τουβλάκι του, αστράφτει ανάμεσα στους τριγύρω ουρανοξύστες και υπενθυμίζει ένα αιματοβαμένο παρελθόν που διαμόρφωσε έκτοτε την αμερικανική ταυτότητα.

Αλλά δεν σε έφερα ως εδώ για μαθήματα αμερικανικής ιστορίας (παρότι μου αρέσει το λογοπαίγνιο με την ταινία). Να βολτάρουμε ήρθαμε και να απολαύσουμε την πόλη στα γιορτινά της.

Ειδικά για την περίσταση, έχουν καταφθάσει τα στρατά και περιπατούν με τις καλοσιδερωμένες και αστραφτερές στολές τους, μοιράζοντας χαμόγελα! Κορίτσια, ο στόλος!

Και επειδής είμαστε ως γνωστόν πολύ προοδευτικοί εδώ στο Αμέρικα, θα ιδείς και γυναίκες ναυτάκια. Και μαύρες γυναίκες ναυτάκια. Και LGBTQ+ μαύρ@ ναυτάκια. Που αν είσαι άνθρωπος προοδευτικός, έτοιμος είσαι να αποστείλεις συγχαρητήρια επιστολή στο Κογκρέσο για την εμπέδωση της ισότητας και ισοπολιτείας στη χώρα και το σεβασμό στις λογής λογής διαφορετικότητες. Μην το κάμεις: η Αμερική δεν είναι αυτό που φαίνεται στις δημόσιες πολιτικά ορθές αφηγήσεις της. Ο ρατσισμός και ο συντηρητισμός υφέρπουν κι ας μην γίνονται εύκολα αντιληπτοί στις ξέξασπρες στολές των ναυτών. Οφείλω να σε πάω άλλη φορά, βόλτα σε πιο "σκοτεινές" πολιτείες να ιδείς τι εστί βερίκοκο.

Που πάμε; Α ναι! Θα σου δείξω το καλύτερο σημείο για να ιδείς τους βραδινούς εορτασμούς του φορθ οφ Τζουλάι. Περνάμε το κέντρο, περνάμε κάτι κανάλια, λιμανάκια, καρτποστάλ σπιτάκια και....

...ιδού! Ακριβώς εδώ! Δίπλα στο Τσαρλς Ρίβερ! Τον ποταμό που διασχίζει την πόλη και χύνεται στον Ατλαντικό.

Σε ετούτες τις ξύλινες αποβάθρες, που τώρα μοιάζουν ειδυλλιακές, το βράδυ δεν θα βρίσκεις σανίδα να ακουμπήσεις. Διότι καθώς περνάει η ώρα, θα πλακώσουν τα αμέρικαν φάμιλις από τα γύρω χωριά και τις κωμοπόλεις του Μασατσούτσετς, με τις πτυσσόμενες καρέκλες τους, τα μπαγκάζια τους, τα στρωματάκια τους, τα πικνικ μπάσκετς τους, τις κοκακόλες τους και τις σαντουιτσάρες τους και θα αραδιαστούν στις όχθες του ποταμού να απολαύσουν το θέαμα! Κάτι σαν τις ελληνικές φάμιλις που επιτίθενται καταδρομικά τα Σαββατοκύριακα στις παραλίες.

Ετούτη η γέφυρα πάνω από το ποτάμι ενώνει το κέντρο της Βοστόνης με το Κέιμπριτζ. Την απέναντι όχθη δηλαδή όπου βρίσκονται τα ονομαστά Πανεπιστήμια: το ΜΙΤ και το Χάρβαρντ. Περνάς τη γέφυρα και αναβαθμίζεται το σιβί σου!

Αλλά επειδής έχω και μία ευαισθησία στη λεπτομέρεια, οφείλω να σου επισημάνω ότι ετούτη η γέφυρα είναι ιστορική και για έναν πολύ ιδιαίτερο λόγο. Διότι από εδώθε έπεσε το 1908 ο μάγος Χουντίνι αλυσοδεμένος μέσα σε ένα κουτί-φέρετρο και κατάφερε -με τη γνωστή του βιρτουοζιτέ- να λυθεί και να βγει σώος στην επιφάνεια! Κάτι τέτοια στην Αμερική είναι αξιοθέατα, τους κοτσάρουν ταμπέλες και πηγαίνουν άνθρωποι σαν εμένα και τα φωτογραφίζουν.

Το ποτάμι πάντως είναι πράγματι υπέροχο. Μου αρέσει να κάθομαι στο γρασίδι, κάτω από το λαμπερό καλοκαιρινό ήλιο και να κοιτάζω τα κτήρια απέναντι.

Να ρεμβάζω και να συλλογιέμαι.

Ας επιστρέψουμε στο κέντρο. Οι εορτασμοί έχουν ξεκινήσει και μπάντες παιανίζουν χαρούμενα εμβατήρια γύρω από την Quincy Market.

Η οποία είναι μία κάπως vintage αγορά τροφίμων, με διάφορα καλούδια για να φάει η Αμερικάνα να φχαριστηθεί. Μπριζόλες, χάμπουργκερς, χοτ ντοκ, πατάτα τηγανητή. Και μόνο που κοιτάς, παχαίνεις.

Για εσένα που είσαι φανατικά της ελληνικής κουζίνας αλλά δυστυχώς η μανούλα βρίσκεται μισό πλανήτη μακριά και δεν δύναται να σου στείλει το τάπερ, υπάρχει ωραιότατο ελληνικό κατάστημα. Με μπακλαβάδες, μελομακάρονα και κουραμπιέδες. Ως και κανταΐφι μπορείς να αγοράσεις, για πολύ εναλλακτικό εορτασμό της ημέρας.

Οι οροφές όλων των δημόσιων κτηρίων είναι βεβαίως στολισμένες με τη γνωστή γιρλάντα. Την οποία φέρουν και πολλές προσόψεις κατοικιών. Γενικά, οφείλω να σου πω ότι στην Αμερική, θα εντυπωσιαστείς από το πλήθος των σημαιών. Οι οποίες δεν αναρτώνται αποκλειστικά για τέτοιες εορτές, αλλά γενικώς κυματίζουν πάνω από εισόδους σπιτιών, σε δρόμους και πλατείες. 

Όπως μάλλον γνωρίζεις, στο πλαίσιο του ενθουσιώδους πατριωτισμού που διακατέχει αρκετούς Αμερικανούς, παρατηρείς διάφορες συνήθειες και συμπεριφορές που στην Ελλάδα θα τις χαρακτήριζες αστείες, φαιδρές ή ακροδεξιών αποχρώσεων. Για παράδειγμα, όταν παίζει ο εθνικός ύμνος, στέκονται όλοι όρθιοι με το χέρι στην καρδιά και τραγουδούν. Όταν βλέπουν εν ενεργεία ναύτη, στρατιώτη, παλαίμαχο ή τραυματία πολέμου, λιγώνονται!

Σου μιλώ για παράκρουση. "Our Heroes" και "Our Heroes", όλη την ώρα! Σιγά κυρία μου, στολή φοράει, δεν είναι και ο Ζούπερμαν.

Θα ιδείς κυρίες να σταματάνε στο δρόμο ναυτάκια και να τους ρωτάνε με θαυμασμό που ξεχειλίζει από τα μάτια τους, για τις εμπειρίες τους από το στρατό. Και έχετε πάει στο Ιράκ; Και πόσο θα μείνετε εδώ στο Μπόστον Μασατσούτσετς; Και πόσοι είσαστε απάνου στ'αεροπλανοφόρο; Σε ποιο λιμάνι θα πιάσει στη συνέχεια το καράβι σας; Έτοιμη η κυρία να κρυφτεί στη σωστική λέμβο, να σκάσει μύτη μεσοπέλαγα και να τραγουδήσει με νάζι το "τράβα μπρος, κι όσα έρθουν κι όσα πάνε, τράβα μπρος και του κεφαλιού σου κάνε".

Διάφορες κοπελίτσες παρακαλούνε τα ναυτάκια να ποζάρουν για αναμνηστικές φωτογραφίες μαζί τους. Εδώ, οι τρεις φίλες Μόλυ, Ντόλυ και Πόλυ σε τρυφερό ενστανανέ με το στόλο. Βάζεις στη φωτογραφία τον Τάσο Χαλκιά και τη Μπέσση Μάλφα και έχεις επεισόδιο από την αλήστου μνήμης σειρά "Θα σε δω στο πλοίο".

Αν τυχόν δε, είσαι τίποτις κακοπροαίρετος, θα παρατηρήσεις ότι πολλοί από τους ναύτες έχουν σωματότυπο που ενδείκνυται μόνο για βίρτσουαλ ναυμαχία σε κάνα πλέιστέισον. Με πίτσα και στον καναπέ. Αλλά αυτό είναι body shaming και ντροπή σου που το σκέφτηκες.

Όμως αρκετά είπαμε. Ο κόσμος άρχισε να συρρέει προς τον ποταμό. Σε λίγο πέφτει ο ήλιος και θα αρχίσουν οι συναυλίες.

Αν επιμένεις, θα σου αγοράσω ένα μπαλόνι να κρατάς, να γελάμε μαζί σου.

Και φχαριστημένος να είσαι, που δεν σου πήρα ακτίνες να στις φορέσω στο κεφάλι να κυκλοφορείς ωσάν το Άγαλμα της Ελευθερίας.

Η νύχτα έπεσε, ο κόσμος πολύς, το πάρτι έχει ξεκινήσει. Είναι εντυπωσιακό να βλέπεις πόσο φχαριστιούνται οι Αμερικάνοι κάτι που ίσως σε εμάς να φαινόταν ανούσιο ή ξενέρωτο -και που σίγουρα θα μας είχε πολώσει στα σοσιαλ μίντια. Από τα μεγάφωνα ακούγονται διάφορα εθνοπατριωτικά (ύμνοι, εμβατήρια και τέτοια) αναμεμιγμένα με ποπ μουσική και τριτοτέταρτους αρτίστες που παρελαύνουν από τη σκηνή (η Μπιγιονσέ δεν ευκαιρούσε).

Η οποία σκηνή είναι όντως εντυπωσιακή. Με τη γιγάντια σημαία της, με τις μπάντες της, με τα χορευτικά της και τις γιγαντο-οθόνες της. 

Πλησιάζει εννιά και ο κόσμος πια αδημονεί. Έχουνε απολαύσει τα χοτ ντογκ τους, έχουν ρουφήξει τις κοκακόλες τους, έχουν ανεμίσει με χαρά τις σημαιούλες τους και περιμένουν το μεγάλο υπερθέαμα. 

Ο κρότος από τα πυροτεχνήματα, τα γέλια και οι ζητωκραυγές, τα έντονα χρώματα που σκίζουν τον ουρανό, πλέκουν ένα πλουμιστό και καθησυχαστικό αφήγημα. Που κάποτες φοριόταν σχεδόν καθολικά, με υπερηφάνεια και θαυμασμό. Μα τώρα πια δεν είναι απολύτως βέβαιο πως το αντιλαμβάνονται όλοι με τον ίδιο τρόπο. Σε μία κοινωνία με ολοένα μεγαλύτερες αντιθέσεις, με πιο σύνθετα προβλήματα, με τοξικές αναταράξεις. Έτσι έχουν όμως τα πράγματα και καθόλου μη γελιέσαι: ακόμα κι όταν θαρρείς πως η ιστορία είναι μια παρελθοντική αφορμή για εορτασμούς, εκείνη βρίσκει τρόπους να σου υπενθυμίζει πως συνεχίζει να γράφεται. Χάπι Φόρθ οφ Τζουλάι.