Τετάρτη 15 Ιανουαρίου 2025

Ναι/Όχι

Στον δεύτερο κύκλο του Squid Game (Netflix) αναδεικνύονται -μεταξύ άλλων- οι ολέθριες συνέπειες των διλημματικών καταστάσεων στο κοινωνικό πλαίσιο. Οι παίκτες, αναγκαζόμενοι να ψηφίσουν για τη συνέχιση ή τον τερματισμό του παιχνιδιού, βρίσκονται αντιμέτωποι με επιλογές που δεν επιτρέπουν ενδιάμεσες λύσεις και εντέλει παγιδεύονται σε ένα "παίγνιο μηδενικού αθροίσματος" (zero-sum game), όπου το όφελος της μιας πλευράς θεωρείται απώλεια της άλλης. Αυτή η συνθήκη προκαλεί δυναμικές πόλωσης, καθώς μάλιστα η κάθε πλευρά τείνει να κατασκευάζει ένα ερμηνευτικό αφήγημα που δικαιολογεί την στάση της. Η αντιπαλότητα παύει να αφορά την επιλογή, αλλά μετατρέπεται σε ταυτολογικό στοιχείο και κριτήριο ετερότητας: οι συμμετέχοντες δεν διακρίνουν απλώς διαφορετικές στρατηγικές, αλλά διαμορφώνουν την εικόνα τους σε αντίθεση με την "άλλη" πλευρά. 

Οι συνέπειες αυτών των φαινομένων έχουν αναλυθεί εκτενώς σε μελέτες, όπως το "The Righteous Mind: Why Good People Are Divided by Politics and Religion" του Jonathan Haidt. Ο Haidt εξηγεί πώς οι άνθρωποι διαμορφώνουν την ηθική τους στάση διαισθητικά και συναισθηματικά, με τη λογική ανάλυση να έπεται και να χρησιμοποιείται απλώς για να δικαιολογήσει την αρχική θέση. Ανεστραμμένες αναγνώσεις εννοιών όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη ή η εξουσία, οδηγούν στη διαμόρφωση αντιθετικών ιδεολογικών σχημάτων και εντέλει οδηγούν στην πόλωση.

Επιπλέον, όπως εύστοχα επισημαίνει ο Cass Sunstein, ("Going to Extremes: How Like Minds Unite and Divide") άτομα με παρόμοιες απόψεις ενισχύουν τις αρχικές τους θέσεις, καθώς τείνουν να συζητούν μόνο μεταξύ τους (echo rooms / confirmation bias). Αυτό εντείνει τις ακραίες και διχαστικές στάσεις, καθώς δεν υπάρχει χώρος για τη διαφορετική γνώμη, η οποία είτε αγνοείται είτε στοχοποιείται. 

Όπως πολύ εύστοχα παρουσιάζεται και στη σειρά, τα "παίγνια μηδενικού αθροίσματος" μπορεί να λειτουργούν συνεκτικά σε παραταξιακούς όρους, αλλά αποδεικνύονται βλαπτικά για την κοινωνία, καθώς υπονομεύουν τις συναινέσεις και εντέλει την εξεύρεση λύσεων.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου