Πιπέρα για πέρα

Μεγάλα πάρκα, περιαστικές λίμνες, τεράστιες λεωφόροι, φτώχεια, ζητιανιά, παρεμπόριο, γειτονιές με υπέροχα, αλλά ρημαγμένα αρχοντικά και αμέτρητα, αποκρουστικά εργατικά μπλοκ. Κάπως έτσι θα περιέγραφα το Βουκουρέστι που γνώρισα για πρώτη φορά πριν είκοσι περίπου χρόνια. Η Ρουμανία δεν είχε ακόμη γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το κατά κεφαλήν εισόδημα μετά βίας ξεπερνούσε τα 2.000 δολάρια (όταν το αντίστοιχο ελληνικό ήταν πάνω από 18.000 δολ.) και οι μνήμες από το ζωφερό καθεστώς Τσαουσέσκου ήταν ακόμη νωπές. Το έβλεπες στις συμπεριφορές των ανθρώπων, στην καχυποψία, στα ντεμοντέ ντυσίματα, στις μίζερες βιτρίνες, στην πνιγηρή καθημερινότητα που εστερείτο των δικών μας ευκολιών και απολαύσεων. Εντύπωση μου είχαν κάμει όλα αυτά! Ήμουν πολύ νέος άλλωστε κι ερχόμουν από μία Ελλάδα της ευμάρειας και των λαμπρών προοπτικών.

Με αυτές τις σκέψεις διέσχισα προσφάτως το πάρκο Φλορεάσκα που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του Βουκουρεστίου και άρχισα να περπατώ κατά μήκος της ομώνυμης λίμνης. Τη θυμάμαι καλά αυτή την αίσθηση της ηρεμίας που γενναιόδωρα σου προσφέρουν τα πάρκα της πόλης. Με είχε εντυπωσιάσει από την πρώτη φορά και ήταν από τα λίγα πράγματα που είχα τότε ζηλέψει.

Είχα περπατήσει ήδη αρκετά χιλιόμετρα από το κέντρο, όταν στον ορίζοντα ξεπρόβαλε ο προορισμός μου. Μία σειρά από πολύχρωμα, μοντέρνα κτήρια άστραφταν κάτω από τον φθινοπωρινό ήλιο που ζωγράφιζε τις αντανακλάσεις τους στη λίμνη. Έμεινα για ώρα κάπως σαστισμένος στη θέα τους, παρ'ότι είχα ακούσει για την περιβόητη Pipera και θα'πρεπε να'μαι υποψιασμένος.

Κινήθηκα περιμετρικά της λίμνης και ακολούθησα μία μεγάλη λεωφόρο προς την κατεύθυνση των κτηρίων. Το ενδιαφέρον μου είχε κυρίως κεντρίσει ένας κυλινδρικός ουρανοξύστης που γυάλιζε λες και τον είχανε μόλις βγάλει από το κουτί και τον ετοποθέτησαν στη θέση του.

Λέγεται Sky Tower κι είναι ένας πύργος τριάντα επτά ορόφων που εγκαινιάστηκε πριν καναδυό χρόνια και στεγάζει επιχειρήσεις, συνεδριακούς χώρους και εστιατόρια.

Οι κατασκευαστές του υπερηφανεύονται πως ακολούθησαν τις πλέον σύγχρονες προδιαγραφές: επί παραδείγματι, για να φθάσει ένας από τους δέκα ανελκυστήρες από το ισόγειο στην κορυφή απαιτούνται περίπου είκοσι δευτερόλεπτα (χρόνο που δύσκολα πιάνει το ασανσέρ της δικής μου της πολυκατοικίας από το ισόγειο ως τον δεύτερο όροφο), ενώ οι εσωτερικοί χώροι είναι λουσμένοι στο φυσικό φως ώστε να ελαχιστοποιείται η κατανάλωση ενέργειας.

Το κτήριο γειτνιάζει με ένα εμπορικό κέντρο, επίσης ενδιαφέρουσας αισθητικής.

Ονομάζεται Promenada και στους ευρύχωρους διαδρόμους του, θα συναντήσεις τις γνωστές, διεθνείς φίρμες, αλλά και έναν διόλου ευκαταφρόνητο αριθμό τοπικών brands. 

Στην ταράτσα του φιλοξενεί ένα πάρκο με πλούσια βλάστηση, παιδότοπους και χώρους εστίασης που απλώνονται γύρω από ένα άνοιγμα που μοιάζει με πλατεία. Τις ημέρες με λιακάδα, μπορεί κανείς να καθίσει στα καφέ ή σε κάποιο από τα παγκάκια και να απολαύσει τον ήλιο ή την τριγύρω θέα.

Μπορείς να χαζέψεις καλύτερα και τον Sky Tower από εδώ.

Όχι, το Promenada δεν διεκδικεί δάφνες πρωτοτυπίας με την κάμπριο οροφή του. Πρόκειται για αρχιτεκτονική πρακτική που συνηθίζεται σε εμπορικά κέντρα πολλών χωρών του εξωτερικού, αλλά η οποία παραμένει παντελώς ξένη και άγνωστη για τα ελληνικά malls, των οποίων οι σχεδιαστές φαίνεται να συναγωνίζονται για το ποιος θα πετύχει το πιο πληκτικό και αδιάφορο αποτέλεσμα.

Αλλά φαίνεται πως εδώ στο φτωχό Βουκουρέστι, πετύχαμε να καταλάβουμε πράγματα που παραμένουν δυσνόητα για νοτιότερους ευρωπαϊκούς λαούς, ονόματα δεν λέμε. Όπως ας πούμε τα πλεονεκτήματα από την κατασκευή υψηλότερων κτηρίων για την απελευθέρωση δημόσιου χώρου ή τη σημασία της αισθητικής στην καθημερινότητα των πολιτών.

Κάλως ήρθες λοιπόν στην Pipera. Ένα προάστιο της ρουμανικής πρωτεύουσας δίπλα στο αεροδρόμιο, που μέχρι προ εικοσαετίας παρέμενε πανάγνωστο, αδιάφορο και παρατημένο. Χωριουδάκι ήταν, από εκείνα που λόγω γειτνίασης με την πόλη, ενώθηκαν με αυτήν και βρέθηκαν χωρίς να το πολυκαταλάβουν εντός της.

Προς τα τέλη όμως της δεκαετίας του 90, οι τιμές των ακινήτων πήραν την ανιούσα και το άλλοτε ξεχασμένο χωριουδάκι, μετατράπηκε τη δεκαετία του 2000 σε φιλέτο ρίαλ εστέιτ.

Μεγάλα κατασκευαστικά έργα ξεκίνησαν στην περιοχή με το ένα συγκρότημα κατοικιών να διαδέχεται το άλλο. Ούτε πέντε, ούτε δέκα, αλλά χίλια πεντακόσια διαμερίσματα κατασκευάστηκαν μέσα σε λίγα χρόνια, με το κλειδί στο χέρι! Αν ήσουν νεόπλουτος Ρουμάνος, εδώ όφειλες να αγοράσεις το πολυτελές σου λοφτ. Εντός κτηρίου με θυρωρό να σου ανοιγοκλείνει επί εικοσιτετραώρου βάσεως την πόρτα, εσωτερική πισίνα για τις απλωτές σου, γυμναστήριο να γραμμωθεί ο τρικέφαλος και υπόγειο πάρκινγκ για το σπορ αμάξι σου.

Σύντομα κατέφθασαν στην περιοχή τα Carrefour. Και τα IKEA. Και μια ωραία πρωία, ξεφύτρωσε το θηριώδες Băneasa Shopping City. Με τα εκατοντάδες μαγαζιά του, τα σινεμά του, τα Αρμάνι του, τα Chanel του και τα Brooks Brothers του.

Κάπου εκεί η κατάσταση εκτροχιάστηκε. Οι τιμές των ακινήτων έφθασαν σε αστρονομικά ύψη, η έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού οδήγησε σε έντονα κυκλοφοριακά προβλήματα, η διαφθορά και οι πολεοδομικές παραβάσεις δημιούργησαν ένα μικρό χάος. Διότι -ας μην ξεχνιόμαστε, βρε αδελφέ- εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε-γέλασε.

Αλλά ξεύρεις, όταν υπάρχει θέληση και αποφασιστικότητα, διαμορφώνονται και οράματα, εκπονούνται και σχέδια, βρίσκονται και λύσεις. Η κατασκευή μίας νέας γέφυρας και η διαπλάτυνση δρόμων, εκτόνωσαν σημαντικά το κυκλοφοριακό πρόβλημα, ενώ έγινε συστηματική πλέον προσπάθεια για τη μετατροπή της Pipera σε σύγχρονο, επιχειρηματικό κέντρο. Και κάπως έτσι το Βουκουρέστι ονειρεύτηκε να σιάξει εδώ ένα ολόδικό του βαλκανικό City.

Πολύχρωμοι ουρανοξύστες προστέθηκαν στο skyline της περιοχής με ενδιάμεσες πλατείες και κοινόχρηστους χώρους.

Και ποδηλατόδρομοι σχεδιάστηκαν. Και ράμπες για εκείνους που χρησιμοποιούν πατίνια.

Και μίνιμαλ παγκάκια τοποθετήθηκαν. Και μεγάλες γλάστρες.

Και ειδικές κατασκευές για τους καπνιστές προβλέφθηκαν, σε απόσταση από τα κτήρια.

Παρεμβάσεις που διαμορφώνουν πρακτικές. Πρακτικές που γίνονται συνήθειες. Συνήθειες που αλλάζουν τον τρόπο σκέψης και κοινωνικής συμπεριφοράς.

Κάπως έτσι έφτασε η Pipera να μοιάζει με τα business districts πολύ πιο αναπτυγμένων και σύγχρονων μητροπόλεων από το Βουκουρέστι.

Προσελκύοντας όχι μόνο μικρομεσαίες και νεοφυείς επιχειρήσεις της τοπικής αγοράς, αλλά και μεγαθήρια όπως η Oracle και η Amazon, με την τελευταία να εγκαθιστά εδώ Κέντρο Έρευνας και Ανάπτυξης δημιουργώντας πάνω από εξακόσιες θέσεις εργασίας.

Οικονομίες συγκέντρωσης, τις αποκαλούμε στο μάθημα της επιχειρηματικότητας και μπορώ να σου αραδιάζω επί ώρες, μελέτες και έρευνες που αποδεικνύουν τη θετική τους συσχέτιση με την οικονομική ανάπτυξη.

Όχι, η Pipera δεν είναι ούτε η μόνη, ούτε η πλέον εντυπωσιακή περίπτωση ταχείας ανάπλασης μίας αστικής γειτονιάς και μετασχηματισμού της σε οικιστική και επιχειρηματική ζώνη σύγχρονων προδιαγραφών. Μπορώ αν θέλεις να σου δείξω δεκάδες, εκατοντάδες αντίστοιχες περιπτώσεις που έχω περπατήσει ανά τον κόσμο. Εν προκειμένω και εντελώς μεταξύ μας, αν κοιτάξουμε τις λεπτομέρειες, θα ιδούμε εδώ και κάμποσα λάθη και παραφωνίες.

Θα εντοπίσουμε και όλα εκείνα τα στραβά κι ανάποδα για τα οποία είμαστε ως Βαλκάνιοι, πονηρεμένοι: μία κάποια προχειρότητα, οσμή κάποιων σκανδάλων, τον νεοπλουτισμό που λέγαμε πριν. Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις κι αν ψάχνεις ονειρόκοσμους, είσαι καταδικασμένος να δοκιμάζεις πάντα απογοητεύσεις. Αλλά τη βλέπεις την προσπάθεια, την αντιλαμβάνεσαι την πρόθεση, την διαπιστώνεις τη δυνατότητα.

Είκοσι χρόνια μετά, ήμουν σε μιαν άλλη πόλη από εκείνη που πρωτογνώρισα. Υπάρχει ακόμη φτώχεια, μη γελιέσαι από τα λαμπερά κτήρια -υπόσχομαι να σου τη δείξω κι αυτή κάποια φορά. Μα αν μου το'λεγες τότες πως θα βρεθώ στο Βουκουρέστι να περπατάω ανάμεσα σε μια συστάδα μοντέρνων κτηρίων και θα περνούνε δίπλα μου καλοντυμένοι Ρουμάνοι με ηλεκτρικά πατίνια, έχοντας στ'αυτιά τους ασύρματα ακουστικά, θα σε νόμιζα για τρελό. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας έχει ξεπεράσει τα 12.000 δολάρια -χαμηλό, αν το συγκρίνεις με το μέσο ευρωπαϊκό, εντυπωσιακό, αν λάβεις υπόψη ότι εξαπλασιάστηκε εντός μιας εικοσαετίας.

Άφησα το βλέμμα μου να πάρει όσο ύψος μπορούσε, προσπαθώντας ν'ατενίσω κι εμένα από ψηλά. Είκοσι χρόνια μετά, βρέθηκα πλέον εδώ, προερχόμενος από μια Ελλάδα ταλαιπωρημένη. Μια Ελλάδα διαψευσμένη.

Και συνειδητοποίησα πως δεν είναι η καθ’ ύψος πρόοδος του Βουκουρεστίου που με είχε συνεπάρει, μα πιότερο η καθήλωση η δική μας που με είχε σκυθρωπιάσει. Πάει καιρός που τα δικά μας βλέμματα αποστερήθηκαν τη δυνατότητα να κοιτάζουν προς τα άνω.