Ακτή του Κουνουπιού

Έχουν περάσει καμιά εικοσαριά χρόνια από τότε που είδα την «Ακτή του Κουνουπιού» με τον Χάρισον Φορντ και την Ελεν Μιρεν και θυμάμαι πως δεν με είχε ενθουσιάσει. Παρά τις καλές ερμηνείες, ο κεντρικός χαρακτήρας μού είχε φανεί τότε τόσο αντιπαθητικός και η συλλήβδην απόρριψη από μέρους του, του σύγχρονου τρόπου ζωής και οργάνωσης τόσο αφελής, που οι επιλογές του έμοιαζαν αυθαίρετες και αδικαιολόγητες από την αρχή της ταινίας. Εμφορούμενος από εμμονική έχθρα έναντι του συστήματος (στα όρια της συνομωσιολογίας), ο πρωταγωνιστής οδηγεί τη γυναίκα και τα παιδιά του στη ζούγκλα της Νότιας Αμερικής όπου προσπαθεί να πραγματώσει την ουτοπία που ονειρεύεται μακριά από τις νοσηρότητες της καπιταλιστικής κοινωνίας και του καταναλωτισμού. Όμως το εγχείρημα καταλήγει στην παράνοια, αποδεικνύοντας πως ο ιδεολογικός ναρκισσισμός -η αυτάρεσκη διεκδίκηση της ηθικής ανωτερότητας ενός αφηγήματος- συνήθως οδηγεί στον αυταρχισμό. Η εξέλιξη επιβεβαιώνει πως ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα. 

Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο του Πολ Θερού στο οποίο στηρίζεται η ιστορία, αλλά κρίνοντας από την ταινία, υποψιάζομαι πως έχει μεγάλο ενδιαφέρον -αν και θα πρέπει βεβαίως να ιδωθεί υπό το πρίσμα της εποχής του: γράφτηκε το 1981, στα τέλη μιας εποχής σφοδρών ιδεολογικών συγκρούσεων μεταξύ ανταγωνιστικών συστημάτων. 

Παρακολουθώντας προσφάτως την τηλεοπτική μεταφορά που προβάλλει η AppleTV+ και στην οποία πρωταγωνιστεί ο Τζάστιν Θερού (που τυγχάνει να είναι ανηψιός του συγγραφέα), επιβεβαίωσα την παλαιότερη αίσθηση που είχα: η κεντρική ιδέα είναι αβανταδόρικη, η ιστορία επιδέχεται πολλαπλών ερμηνειών δίνοντας τροφή για σκέψη, αλλά ο πρωταγωνιστής παραμένει αφόρητα αντιπαθητικός. Ο ιδεολογικός του αυτισμός και ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τα πάντα μέσα από την κριτική του στο σύστημα, καταλήγει σε μία υπερ-τοξική στάση που δηλητηριάζει τις σχέσεις με τους άλλους, υποβάλλει τους γύρω του σε απίθανες ακρότητες και οδηγεί την οικογένεια σε μεγαλύτερα αδιέξοδα σε σχέση με εκείνα από τα οποία πασχίζει να ξεφύγει. 

Πιο θεαματική, περιπετειώδης και πολυλογάδικη, η νέα εκδοχή της Ακτής του Κουνουπιού έρχεται να συζητήσει την κεντρική ιδέα του βιβλίου σε έναν πολύ πιο κατακερματισμένο κόσμο με συγκεχυμένες ταυτότητες και πληθώρα εναλλακτικών ιδεολογικών αφηγημάτων. Η ιδέα της διαφυγής σε έναν παράδεισο ελευθερίας που δεν θα υποτάσσεται στους καταναγκασμούς, τις αδυναμίες ή τις στρεβλώσεις του συστήματος, παραμένει ρομαντική έμπνευση για κάποιους. Εντούτοις δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο παράδεισός σου αυτός υπάρχει, ότι είναι όπως τον φαντάστηκες και ότι δεν αποτελεί κόλαση για κάποιους άλλους. Ενίοτε καταλήγει να σε καταπίνει, αλλοτριώνοντας τον ίδιο τον εαυτό σου και καθιστώντας σε μη λειτουργικό σε μια κοινωνία που δεν θα συμμορφώνεται ποτέ σε ένα και μόνο αφήγημα. Όσο κι αν μάχεσαι συνειδητά ή κραυγάζεις επιθετικά πως είναι το σωστό.