Το 1958 πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ μια συνάντηση μαθητών από διάφορες χώρες του κόσμου με θέμα τις εθνικές προκαταλήψεις, η οποία μαγνητοσκοπήθηκε από τηλεοπτικό συνεργείο. Στο αρχικό panel του video συμμετέχουν τέσσερις μαθητές και μαθήτριες από την Ισλανδία, τη Μαλαισία, τις Φιλιππίνες και την Ταϊλανδή. Γνωρίζοντας αρκετά καλά τις χώρες αυτές, παρακολούθησα με μεγάλο ενδιαφέρον τις τοποθετήσεις τους και ιδιαίτερα τα όσα είχαν να πουν για τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι λαοί της ΝΑ Ασίας, τους Κινέζους και τους Ιάπωνες.
Ομολογώ ότι με εξέπληξε κάπως η παρατήρηση του νεαρού Ισλανδού (του μόνου Ευρωπαίου στο κατά τα λοιπά ασιατικό panel) ότι ο μόνος λαός που εχθρεύεται και έχει μάθει να φοβάται είναι οι Τούρκοι, αποδίδοντας την προκατάληψή του αυτή σε συλλογικές μνήμες εχθρότητας έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των πειρατών που εξορμούσαν από τη Μεσόγειο.
Εντούτοις το ενδιαφέρον μου -όπως ήταν φυσικό- κορυφώθηκε όταν στην συζήτηση προστέθηκε ένας Τούρκος μαθητής και μία Ελληνίδα μαθήτρια. Προφανώς οι βασικοί κανόνες ευγένειας τηρήθηκαν ευλαβικά, αλλά η ανταλλαγή επιχειρημάτων μεταξύ των δύο έλαβε σύντομα τη μορφή ευθείας αντιπαράθεσης. Οι φλογερές και οξυδερκείς τοποθετήσεις της Ελληνίδας μαθήτριας (Αγγελική Λάιου) από τη μία και οι προσχηματικές και κάπως πολιτικάντικες αποκρούσεις των θέσεών της από τον Τούρκο μαθητή (Οντέρ Γκιουλέρ) από την άλλη, είναι απολύτως ενδεικτικές της συνεχιζόμενης αντιπαλότητας μεταξύ των δυο κρατών. Βεβαίως η κεμαλική Τουρκία της δεκαετίας του ´50 επιθυμούσε να διαχωρίσει τη θέση της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και να ξορκίσει το επιβαρυμένο παρελθόν της, με τον Οντέρ να διευκρινίζει πως οι δυο οντότητες δεν θα πρέπει να συγχέονται. Εντούτοις εν συνεχεία ρωτά κάπως προβοκατόρικα «αφού οι Έλληνες ισχυρίζονται πως υπέφεραν υπό τον Οθωμανικό ζυγό και ο πολιτισμός τους υπέστη διώξεις, πώς διατήρησαν τη γλώσσα και τις παραδόσεις τους;».
Η συζήτηση στο τέλος επικεντρώθηκε στο Κυπριακό -που υπενθυμίζω πως τότε βρισκόταν εν μέσω θυελλωδών εξελίξεων με ορατή την προοπτική αποτίναξης της βρετανικής κυριαρχίας. Σύμφωνα με τον Οντέρ, το δικαίωμα της Τουρκίας επί της Κύπρου απορρέει από τη γεωγραφική εγγύτητα (‘You know the Taurus mountains which are on the Southern part of Turkey just go under the sea and up again in Cyprus. I mean this is part of Turkey.’). Το επιχείρημα μπορεί να φαίνεται αρκετά αδύναμο και απλοϊκό, αλλά χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα από την τουρκική διπλωματία σε μύριες περιπτώσεις. Το πιο ενδιαφέρον σημείο του video είναι για μένα εκείνη η αποστροφή του λόγου του νεαρού Τούρκου που προδιαγράφει με ακρίβεια την εξέλιξη των πραγμάτων στην Κύπρο, δεκαέξι χρόνια πριν την εισβολή. Συγκεκριμένα λέει: «Our opinion about Cyprus is not to have the whole part of the island. We wouldn’t be so foolish to want that. (…) But I think that the Northern part of the island where there are more Turks, must belong to Turkey.».
Το εν λόγω video έχει γίνει εδώ και καιρό, viral στην Τουρκία, αποσπώντας ιδιαιτέρως κολακευτικά σχόλια για τον Τούρκο μαθητή και επαίνους για το χαμόγελο, τη μετριοπάθεια και την ευγένειά του. Αντίθετα, η Ελληνίδα μαθήτρια χαρακτηρίζεται από τους Τούρκους ως ασεβής και επιθετική, με τη φράση της περί ανωτερότητας του ελληνικού πολιτισμού να καταγγέλλεται ως αλαζονική. Η Αγγελική Λάιου διετέλεσε καθηγήτρια σε μερικά από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια του κόσμου (Χάρβαρντ, Πρίνστον, Σορβόνη κ.λπ.) και αναπληρώτρια Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Αν είχα υπό την ευθύνη μου ένα πανεπιστημιακό μάθημα για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, θα ξεκινούσα με την προβολή αυτού του video.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου