Deutschland 80s

Ανεξαρτήτως του πόσες δεκαετίες φέρει κανείς στην πλάτη του, εκείνη στην οποία συνήθως αναφέρεται με νοσταλγία είναι η δεκαετία κατά την οποία συστήθηκε με τον κόσμο και συνειδητοποίησε τον εαυτό του. Η παιδική του δεκαετία, η εποχή της αθωότητας και της εμπιστοσύνης. Της ανακάλυψης και της προσδοκίας. Για εμένα αυτή η δεκαετία είναι τα 80s. Των οποίων τη μουσική συνεχίζω να ακούω, τις σειρές και τις ταινίες εξακολουθώ να μνημονεύω και τα σχετικά αφιερώματα πάντοτε παρακολουθώ με ενδιαφέρον. Εξού και βρέθηκα σε ετούτη εδώ την έκθεση στο Baden State Museum της Καρλσρούης.

Η έκθεση είχε ως θέμα τα γερμανικά 80s, αλλά τα όσα παρουσιάζονταν δεν είχαν και μεγάλη απόκλιση από τις δικές μου τις θύμησες. Eν προκειμένω βέβαια μιλάμε για την εκδοχή της Δυτικής Γερμανίας, καθότι από την άλλη πλευρά των συνόρων είχαμε ακόμα υπαρκτό σοσιαλισμό και πολύ διαφορετική εμπειρία: δίχως Μαντόνα και Wham, δίχως Gameboy και Walkman, δίχως Ghostbusters και Dirty Dancing. 

Στάθηκα για ώρα στις αφίσες με τις ταινίες της εποχής, συνειδητοποιώντας ότι τις είχα δει σχεδόν όλες. Μεταξύ μας, νομίζω ότι ελάχιστες μπορούν να σταθούν τη σήμερον και να πείσουν το σύγχρονο (απαιτητικό, βαριεστημένο και δύσκολο) φιλοθεάμων κοινό, αλλά τότε αποτελούσαν σπουδαίο γεγονός και το σινεμά ζούσε ακόμα μεγάλες δόξες. Aν παρ'ελπίδα δεν προλάβαινες να δεις κάποια ταινία, υπήρχε από τα μέσα της δεκαετίας του '80 και μετά, η εναλλακτική του βιντεοκλάμπ. Όπου πέρναγες κάμποση ώρα να χαζεύεις τους διαθέσιμους τίτλους, όπως κάμεις τώρα σκρολάροντας τις επιλογές σου στο Netflix.

Ακόμα θυμάμαι τις πρώτες νοικιασμένες μου ταινίες. Πόλεμος των Άστρων και Ιντιάνα Τζόουνς. Κάποιες τις είχα δει και στον κινηματογράφο, αλλά η δυνατότητα να τις απολαύσω εκ νέου και να τις εμπεδώσω, ήταν τελοσπάντων πολύτιμη.

Όπως θυμάμαι πολύ καλά και τις πρώτες ταινίες που είδα σε κινηματογραφική αίθουσα. Ήταν ο ET, o Σούπερμαν 2 και το Κράμερ εναντίον Κράμερ. Το τελευταίο μού είχε πέσει κάπως βαρύ, καθώς τότε ήταν που συνειδητοποίησα ότι οι γονείς κάποιες φορές χωρίζουν -γεγονός που με είχε τρομάξει περισσότερο από τους Κρυπτονιανούς εγκληματίες που απειλούσαν τον Σούπερμαν και την ενδεχόμενη ύπαρξη εξωγήινων με μακριά δάχτυλα που λαμπυρίζουν.

Αλλά και το Walkman μου θυμάμαι με νοσταλγία. Με εκείνα τα ελαφριά ακουστικά και τα σκληρά κουμπάκια τους στο πλάι. Που πάταγες το rewind και περίμενες κάνα λεπτό να γυρίσει η κασέτα στην αρχή για να απολαύσεις εκ νέου τα αγαπημένα σου τραγούδια. 

Και βεβαίως το πικάπ με τους αμέτρητους δίσκους βινυλίου. Θυμάμαι πως καθόμουν και χάζευα επί ώρες τα εξώφυλλα, διαβάζοντας μέχρι ανατριχιαστικής λεπτομέρειας τους τίτλους των τραγουδιών, τους συντελεστές και κάθε άλλη τριτοτέταρτη πληροφορία που ανέφεραν. Διότι τότε η ακρόαση της μουσικής ήταν μία εμπειρία που απαιτούσε την πλήρη σου αφοσίωση και όχι μία εύκολη και ελαφρά την καρδία ενασχόληση που τυχόν συνδύαζες με άλλα πράγματα. 

Στην έκθεση, είχαν μοστραριστεί πολλά, αναγνωρίσιμα και οικία εξώφυλλα σε έναν μεγάλο τοίχο. 

Με κάποια θλίψη άρχισα να μετρώ τους τραγουδιστές που δεν ζουν σήμερα: τον Michael Jackson, τη Whitney, την Tina Turner, τον George Michael, τον Prince. Αυτός ο τοίχος έμοιαζε με συντριβή της παιδικής μου ηλικίας. Όσο μεγαλώνεις, συνειδητοποιείς ότι υπάρχουν και πολύ πιο δύσκολα πράγματα από ένα διαζύγιο και από εξωγήινους με μακριά δάχτυλα που λαμπυρίζουν.

Από τις αναφορές δεν θα μπορούσε να λείπει η θεοπάλαβη Nina Hagen, αλλά και η Nena με το περιβόητο "99 luftballons" που μάλλον είναι το πιο διάσημο γερμανικό τραγούδι της δεκαετίας και θυμάμαι πως είχε μεγάλο σουξέ και στην Ελλάδα.

Η Γερμανία των 80s βεβαίως, μας προσέφερε και πολλές άλλες μουσικές συγκινήσεις (!) με τους Modern Talking, τους Scorpions και τον Falco -έτσι για να μνημονεύσω μερικά ενδεικτικά ονόματα. 

Δεν ξεύρω πώς μπορεί να φαίνονται σε έναν νέο σήμερα αυτές οι μουσικές (αφελείς; αδιάφορες; παλιακές;), αλλά το γεγονός ότι συνεχίζω να τις ακούω πολύ ευχάριστα -ειδικά αν τις συγκρίνω με την τραπ- μάλλον αποτελεί σοβαρή ένδειξη ότι μεγαλώνω. Ίσως η ηλικία είναι ο λόγος για τον οποίο πολλά από τα σύγχρονα σουξέ, μου φαίνονται ανυπόφορα.

Όπως χαρακτηριστική είναι και η δυσκολία μου να γελάσω με σύγχρονες κωμωδίες που υποτάσσονται στις φόρμες της πολιτικής ορθότητας. Βλέπεις, έχω μεγαλώσει με αστεία που σήμερα μοιάζουν εντελώς χοντροκομμένα: με τον Λέσλι Νίλσεν να σπρώχνει κατά λάθος γηραιές κυρίες με αναπηρικά αμαξίδια από τις σκάλες, με τον Άλφ τον εξωγήινο να κυνηγάει τον γάτο της οικογένειας για να τον φάει, με τον Μπένι Χιλ να τρέχει πίσω από γυμνόστηθες κοπελίτσες που τρέχουν με τη σειρά τους πίσω από τον κοντούλη γεράκο, με την Μις Πίγκυ να βαράει αδυσώπητα τον Κέρμιτ και να τον εκτοξεύει εκτός πλάνου. Παρακολουθώντας ενίοτε τέτοιες σκηνές σε επανάληψη, δαγκώνομαι με το πόσο ανάρμοστες φαίνονται σήμερα. Αλλά να με συγχωρείς, πολλές εξ αυτών παραμένουν αναρχικά αστείες -είπαμε, ο καθείς είναι γέννημα της εποχής του και είναι εμποτισμένος με τους κώδικές της.

Η έκθεση είχε και πολλές άλλες αναφορές: σε παιδικές εκπομπές της εποχής (μόνο αν ήσουν παιδί τότε, μπορείς να σιγοτραγουδήσεις το "Οι φίλοι μας οι Μοντσιτσί" ή σε πιάνει ένα ρίγος όταν ακούς την Toccata του Μπαχ με την οποία ξεκινούσε το "Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ο άνθρωπος"), τον κύβο του Ρούμπικ, το UNO και το View-master.

Αλλά και σε εκείνες τις τηλεφωνικές συσκευές με τη ροδέλα στην οποία χόρευε κυκλικά το δάχτυλό σου προκειμένου να σχηματίσει το νούμερο. Πόσο ξεπερασμένες μοιάζουν αυτές οι τεχνολογίες. Πόσο πολύ άλλαξε ο κόσμος έκτοτε!

Από το αερόμπικ και το στατικό ποδήλατο στη σημερινή yoga, το TRX και τα Calisthenics. Από τα Weight Watchers και το γκρέιπφρουτ στις κετονικές δίαιτες, τις χορτοφαγίες, τα superfoods και τις διαλειμματικές νηστείες. Όταν βλέπει κανείς τα πράγματα στη διαχρονία τους, μπορεί λίγο πιο εύκολα να τα κατανοήσει και να τα αξιολογήσει.

Για τη Δυτική Γερμανία, τα 80s ήταν μια δεκαετία έντονων αναβρασμών. Διαδηλώσεις, καταλήψεις, απεργίες, κοινωνικές αναταραχές. Το μεταπολεμικό status quo είχε εξαντλήσει τα όριά του και το αίτημα για αλλαγή ήταν πλέον επιτακτικό. Όμως κανείς δεν μπορούσε μάλλον να προβλέψει τον κρότο με τον οποίο θα κατέρρεαν τα καθεστώτα στην άλλη πλευρά του παραπετάσματος, κανείς δεν μπορούσε να δει αυτό που έρχεται: το γκρέμισμα του τοίχους, την επανένωση της Γερμανίας, το τέλος του ψυχρού πολέμου.     

Ίσως γι'αυτό συνεχίζει να μας απασχολεί τόσο εκείνη η δεκαετία. Πέραν της προσωπικής μου νοσταλγίας ή των βιωμάτων που τυχόν φέρουμε όσοι τη ζήσαμε, υπήρξε μία εποχή που μαζί της παρήλθαν ανεπιστρεπτί διάφορα πράγματα. Σε πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, τεχνολογικό επίπεδο. Για να ανατείλει εν συνεχεία ένας πολύ αλλιώτικος κόσμος.

Με τούτα και με κείνα, πέρασα αρκετή ώρα στην έκθεση. Όπως ίσως κατάλαβες και από τις φωτογραφίες, δεν ήταν ιδιαιτέρως σπουδαία τα εκθέματα. Αλλά επειδής γέμισαν με τις δικές μου αναμνήσεις, εμένα σπουδαία μού φάνηκαν. Και μου επιβεβαίωσαν πόσο πολύτιμη παραμένει η ελαφρότητα και η ξεγνοιασιά. Στις οποίες μπορείς να καταφύγεις και να ανακαλύψεις ουσίες που υπό το βάρος της καθημερινότητας, ξεχνάς ότι υπάρχουν.