Το μαμούθ

Όλα αλλάζουν και εξελίσσονται σε αυτόν τον κόσμο. Οι εποχές, οι διαθέσεις, τα φαινόμενα, οι ερμηνείες, οι άνθρωποι. Γεννιούνται, αναπτύσσονται, πεθαίνουν. Κι ύστερα γίνονται ανάμνηση που σβήνει με τον χρόνο. Ή γίνεται γνώση για εκείνους που μπορούν και θέλουν να διδάσκονται.

Το Ζάγκρεμπ καταλαμβάνει μία αρκετά μεγάλη έκταση στη βόρεια πλευρά του ποταμού Σάβου. Εκείθε ήταν για αιώνες το ιστορικό του κέντρο, εκείθε βρίσκεις μέχρι και σήμερα τα λαμπρά του κτήρια, τα μεγάλα του μπουλβάρτα με τις δενδροστοιχίες και τους εμπορικούς του πεζοδρόμους.

Μεταπολεμικά όμως, επί Τίτο, όταν η Κροατία αποτελούσε μέρος της Γιουγκοσλαβίας, αποφασίστηκε η επέκταση της πόλης νοτίως του Σάβου. Χωροθετήθηκαν πλατιές λεωφόροι με μεγάλα ανοίγματα πρασίνου και ξωπίσω τους ανεγέρθηκαν πολυώροφα εργατικά μπλόκια για να στεγάσουν τους προλετάριους της νέας εποχής. Η περιοχή ονομάστηκε Νόβι Ζάγκρεμπ και αν τυχόν σε βγάλει ο δρόμος σου ως εδώ, αξίζει τον κόπο να την περιπατήσεις -για πολλούς και σημαντικούς λόγους.

Σε μιαν άκρη του Νόβι Ζάγκρεμπ, υψώνεται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κτήριά του. 

Πρόκειται για ένα τσιμεντένιο μεγαθήριο που καθόλου τυχαία, ονομάζεται Mamutica -κάνε μόνος σου τους συνειρμούς. 

Χτισμένο το 1977, το Mamutica σχεδιάστηκε από τον Κροάτη αρχιτέκτονα Marko Mušič. Πρόκειται για ένα αχανές συγκρότημα διαμερισμάτων και καταστημάτων μπρουταλιστικής αρχιτεκτονικής από ακατέργαστο σκυρόδεμα που η ενιαία -σχεδόν μονολιθική- μορφή και ο όγκος του, το καθιστούν εξαιρετικά εντυπωσιακό. 

Το κυρίως κτήριο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου συγκροτήματος που δένεται γύρω από έναν μεγάλο τσιμεντένιο χώρο.

Η αυστηρή γραμμικότητα στις επιφάνειές του και βεβαίως το ύψος του, σου δίνουν την εντύπωση ότι πρόκειται για μεταμοντέρνο φρούριο -από εκείνα που δεν έχουν ως σκοπό να αποτρέψουν την είσοδο, αλλά μάλλον την έξοδο των όσων τα κατοικούν.

Ναι, πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά δείγματα του σοσιαλιστικού μπρουταλισμού. Που πραγματώνει τα ιδεώδη μιας περιόδου που θεωρητικά τελείωσε, αλλά πρακτικά παραμένει παρούσα. Όχι ως μνημειακή ανάμνηση, αλλά ως βιωματική καθημερινότητα.

Βλέπεις το Mamutica κατοικείται μέχρι και σήμερα από χιλιάδες ανθρώπους. Που διαβιούν στα μικρά, στενάχωρα διαμερίσματά του. Που ανεβοκατεβαίνουν τις τσιμεντένιες σκάλες του. Που κοιμούνται και ξυπνούνε μέσα στα ανήλιαγα δωματιάκια τους. Που κοιτάζουν τα έξω, από τα στενά παράθυρά τους. 

Παιδάκια που παίζουν πάνω στ'αφιλόκαρδα τσιμέντα, παπούδες που σπρώχνουν τις μέρες τους στα κοπιώδη σκαλοπάτια, ανθρώπους που μετράνε τ'αποστέρημά τους στα ράφια των κακογερασμένων καταστημάτων.

Ναι, έχω δει αρκετά ογκώδη κτήρια ανά τον κόσμο -και κάμποσα μπρουταλιστικά. Μα τούτο δω είναι κάπως διαφορετικό. 

Μοιάζει να ξεπήδησε από κάποιο φουτουριστικό εφιάλτη και να το κατοικούν ζοφερές σκιές. 

Έχει κάτι το αποτρόπαιο. 

Σε καταπίνει.

Σε συνθλίβει.

Σε στραγγαλίζει.

Με όλους τους καιρούς και με όλες τις εποχές.

Όλες τις ώρες της ημέρας. 

Περπατάω σιωπηλός στο Mamutica.

Αφήνω το βλέμμα μου να ακολουθήσει τη νοητή συνέχεια των γραμμών του προς τον ουρανό.

Κατέρχομαι στα έγκατα της θλίψης του.

Μετρώ τις καθημερινότητες που το κατοικούν.

Προσπαθώ να συλλάβω τις διαστάσεις του.

Να ακούσω τις βαριές του ανάσες μέσα από τους αεραγωγούς.

Ένα κτήριο είναι. Ένα μεγάλο κτήριο. 

Αλλά κι ένα μάθημα είναι. Ένα μεγάλο μάθημα.

Για ιδεολογίες, κοσμοθεωρίες και συστήματα. Που χτίζονται για τους ανθρώπους και εντέλει χτίζουν τους ανθρώπους. Τους τσιμεντώνουν και τους εμποτίζουν. Με τις μεγάλες τους διαστάσεις, τους μικραίνουν και αφαιρούν τη σημασία τους. Κάποιοι μπορεί να βρίσκουν γοητευτικά τα Μαμούθ -άλλωστε και πέραν αυτών, καραδοκούν τόσα άλλα θηρία και τέρατα. Μπορεί να τα εξευγενίζουν στη σκέψη τους, επιμένοντας να τα θωρούν ως κάτι που δεν είναι. Μα σαν στέκουν δίπλα στα γερασμένα τούτα όντα, δεν καταλαβαίνουν τον κίνδυνο που διατρέχουν. Πως το πιο πιθανό είναι να ποδοπατηθούν από αυτά. Και να συνθλιβούν μαζί με τις ψευδαισθήσεις και τα ονείρατά τους.