Shogun

“If Freedom is What You Live For, You’ll Never be Free from Yourself”. (="Αν σκοπός της ζωής σου είναι η ελευθερία, δεν θα ελευθερωθείς ποτέ από τον εαυτό σου") Πρόκειται για μία φράση από το πέμπτο επεισόδιο της σειράς "Shogun" που παρακολουθώ τις τελευταίες ημέρες, την οποία βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Ειπώθηκε από τα χείλη της ιαπωνίδας Mariko προς τον βρετανό πρωταγωνιστή Blackthorne, ως επισήμανση της διαφοράς ανάμεσα στον ατομικισμό της Δύσης και στην ιαπωνική θεώρηση που υποτάσσει το άτομο στις στοχεύσεις της ευρύτερης συλλογικότητας στην οποία ανήκει. 

Προφανώς, η φράση αποτελεί ευθεία κριτική στον ατομικισμό. Υποδηλώνει ότι η πραγματική ελευθερία δεν επιτυγχάνεται μέσω της απομόνωσης και της απόσυρσης στον εαυτό μας, αλλά μέσα από την αποδοχή του ρόλου του ατόμου στην κοινωνία και την ενότητα με τους άλλους. Υπό αυτή την έννοια, η ελευθερία δεν είναι κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μεμονωμένα, αλλά κάτι που βιώνεται μέσω της σύνδεσης και της αρμονίας με τον κόσμο γύρω μας.

Η φράση ίσως υποδηλώνει επίσης ότι η απόλυτη ατομική ελευθερία είναι ακατόρθωτη διότι, όσο κι αν προσπαθεί κανείς να αποδεσμευτεί από εξωτερικούς περιορισμούς, θα εξακολουθεί να είναι δέσμιος των εσωτερικών του επιθυμιών, φόβων και αδυναμιών. Η προσπάθεια για πλήρη ελευθερία μπορεί να οδηγήσει σε έναν ατέρμονο κύκλο αυτοανάλυσης και εσωτερικής σύγκρουσης, όπου το άτομο δεν θα μπορέσει ποτέ να ξεφύγει από τις ίδιες του τις σκέψεις και τα συναισθήματά του ή θα βρεθεί σε συνεχή αντιπαράθεση με τους άλλους.

Παρότι η ατομική ελευθερία αποτελεί κορυφαίο πρόταγμα της δυτικής σκέψης, συμφωνώ απολύτως ότι έχει νόημα μόνο όταν συνοδεύεται από την κατανόηση και την αποδοχή των προσωπικών ορίων και των ευθυνών που προέρχονται από την αλληλεπίδραση με την κοινωνία. Η πραγματική (ατομική και συλλογική) απελευθέρωση δεν είναι η σύγκρουση με τους άλλους, αλλά η συνάντηση και -τουλάχιστον σε έναν βαθμό- η συμπόρευση μαζί τους. Φοβάμαι πως ως προς τούτο το τελευταίο, οι επιδόσεις μας είναι απογοητευτικές.

(σ.σ. Παρεμπιπτόντως, απολαυστική η νέα τηλεοπτική μεταφορά του "Shogun", του πασίγνωστου βιβλίου που έγραψε ο James Clavell, κι ας μην διαθέτει έναν Richard Chamberlain.)