Πέμπτη 11 Μαρτίου 2021

Τζερμιάδο

Μπορεί να μην έχω καταγωγή από την Κρήτη, αλλά από μικρός άκουγα ιστορίες για το οροπέδιο Λασιθίου. Από τον σύζυγο της θείας μου που είχε γεννηθεί εκεί, σε ένα χωριό που το λένε Τζερμιάδο.

Τον θυμάμαι να περιγράφει τη δύσκολη ζωή των ορεσίβιων Κρητών, τα υπέροχα τοπία, τους τρεχούμενους ουρανούς και τους δεκάδες εκατοντάδες μύλους που συνομιλούσαν με τους ανέμους! 

Τόπος απομονωμένος, δύσκολος. Με τους παγωμένους χειμώνες του που σε κάμουν να αμφισβητείς τη γεωγραφία σου. Ακόμα και στις πιο εμπύρετες ημέρες του καλοκαιριού, σαν πέσει το βραδάκι, την αποζητάς τη ζακετούλα σου.

Μοιάζει κάπως οξύμωρο για ένα νησί, ν'απαρνιούνται κάποιοι τα θέλγητρα των παράλιων τοποθεσιών, να επιζητούν τα πιο δύστροπα κλίματα και ν'αποφασίζουν να ριζώσουν τις ζωές τους πάνω στα βουνά.

Μα προσφέρει το οροπέδιο δύο μεγάλα πλεονεκτήματα. Το πρώτο είναι τα εδάφη του που είναι ιδιαιτέρως εύφορα λόγω των αλλουβιακών αποθέσεων. Εξού και προσέλκυσαν οικιστές ήδη από τη Νεολιθική εποχή. 

Το δεύτερο είναι προφανώς η προστασία που σου προσφέρει τούτος ο απομονωτισμός από λογής λογής επιβουλάτορες. Και ήσαν πράγματι πολλοί κατά τον ρου της πολύχρονης ιστορίας. Κάποιοι άφησαν το μέρος στην ησυχία του, άλλοι όμως το έβαλαν στο μάτι και βγάλανε το άχτι τους απάνου του.

Εκεί στα τέλη του 13ου αιώνα, οι Ενετοί, χολωμένοι από τις συχνές εξεγέρσεις των κατοίκων του οροπεδίου, ισοπέδωσαν τους οικισμούς του, απαγόρευσαν την καλλιέργεια των εδαφών του και εκδίωξαν όλους τους κατοίκους. Ο τόπος έζησε για περίπου δύο αιώνες, την πλήρη εγκατάλειψη από τους ανθρώπους του. Υπό μίαν έννοια, βρήκε και την ηρεμία του.

Η περιόδος αυτή έληξε όταν οι Ενετοί επέτρεψαν σε πρόσφυγες από την ανατολική Πελοπόννησο να εγκατασταθούν εδώ και να σιάξουνε χωριά. Μεταξύ αυτών και το Τζερμιάδο, που ήταν κάποτες το μεγαλύτερο ολάκερης της επαρχίας.

Κι ας μου κακιώσεις, θα σου πω ότι στην Κρήτη δεν έχουν απομείνει δυστυχώς πολλά, γραφικά χωριά. Η κακή δόμηση και μία ευτελής προσπάθεια τουριστικής ανάπτυξης, κατέστρεψαν πολλούς παραδοσιακούς οικισμούς, παραδίδοντάς τους στην νεοελληνική κακογουστιά των κακοχτισμένων πανσιόν, των προκάτ ταβερνοεστιατορίων και βεβαίως των κάμποσων, μεγαλοσχήμονων μεζονετών.

Εντούτοις, τούτο το χωριό διατηρεί πολλά στοιχεία μιας διακριτής ταυτότητας.

Ιδιαίτερη εντύπωση, σου κάμουνε οι πόρτες.

Πολλών σχημάτων, μεγεθών και σχεδίων. 

Μα και χρωμάτων.

Πόρτες που εικονογραφούν ιστορίες. 

Που θα μπορούσες να τοποθετήσεις μπροστά τους ένα ναύτη και να εμπνεύσεις τον Τσαρούχη. Που θα μπορούσες να καδράρεις ξωπίσω τους έναν οινοποιό, ένα μπακάλη, έναν τεχνίτη και να χτίσεις μια καθημερινότητα. Που θα μπορούσες να στήσεις μπροστά τους ένα τραπεζάκι με δυο καρέκλες και να ενορχηστρώσεις μια συνάντηση.

Γοητεύεσαι από τις λεπτομέρειες στις διακοσμήσεις. Που μαρτυρούν το μεράκι και την αξιοζήλευτη λιτότητα παρελθόντων εποχών.

Το οροπέδιο Λασιθίου και το Τζερμιάδο γνώρισαν μεγάλες τραγωδίες και επί Τουρκοκρατίας. Το 1823, ο Χασάν Πασάς κατέλαβε την περιοχή και σκότωσε καμπόσους. 

Αλλά και το 1867, κατά τη διάρκεια της Κρητικής Επανάστασης, οθωμανικές και αιγυπτιακές δυνάμεις κατέσφαξαν κατοίκους, λεηλάτησαν το βιος τους, πυρπόλησαν τα σπίτια τους.

Κάποιους τους πήρανε για σκλάβους.

Δεν έχει μπέσα η ιστορία: στριφογυρίζει, εκρύγνεται, επαναλαμβάνεται, ξεσπάει πάνω στο κεφάλι σου. Ακόμα κι αν έχεις αποσυρθεί στις πιο αθέατες γεωγραφίες σου. Ακόμα κι αν είσαι ορεσίβιος νησιώτης. Με έναν τρόπο σε ανακαλύπτει και σου απευθύνεται.

Πριν μερικούς μήνες βρέθηκα για πρώτη φορά στο χωριό του θείου μου, το Τζερμιάδο. Μπορεί να μην το είχα ξαναδεί μα το'χα ακούσει και το ήξευρα από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου μέσα από εκείνες τις διηγήσεις. Για την ξυπολησιά, τις δυσκολίες, την καλλιέργεια της γης, τους μύλους. Ίσως αυτό μου επιτρέπει να το θεωρώ κάπως δικό μου. Μια εξ αγχιστείας πατρίδα.

1 σχόλιο: