Μπορεί να μην τον συγκαταλέγω στους αγαπημένους μου νεοέλληνες ζωγράφους, αλλά αναγνωρίζω στον Κωνσταντίνο Παρθένη την έντιμη προσπάθειά του για συνεχή εξέλιξη και πειραματισμό. Τα έργα του -στην εξέλιξή τους- συνομιλούν με τις καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής τους και χαράσσουν μια τολμηρή διαδρομή: από τον ακαδημαϊσμό της Βιέννης όπου σπούδασε μέχρι τον μεταϊμπρεσιονισμό στον οποίο κατέληξε. Και μόνο αυτή η μετακίνηση είναι τελοσπάντων ενδιαφέρουσα. Αυτήν την περίοδο, στην Εθνική Πινακοθήκη πραγματοποιείται μία μεγάλη αναδρομική έκθεση για τον Παρθένη, η οποία δίδει μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να παρακολουθήσει κανείς την πορεία του και να ξεναγηθεί στις καλλιτεχνικές του αναζητήσεις.
Οι πίνακες της νιότης του έχουν τη γλυκύτητα μιας καλλιτεχνικής αθωότητας. Όπως αυτή η προσωπογραφία γυναίκας που έσιαξε όταν ήταν 20-22 ετών.
Ή αυτή η προσωπογραφία της φημισμένης χορεύτριας Σαχαρέτ -που την εποχή της νιότης του Παρθένη, εθεωρείτο μια από τις ομορφότερες γυναίκες του κόσμου.
Ιδιαιτέρως στάθηκα και σε αυτή την αυτοπροσωπογραφία του από το 1901. Δεν είχα στο νου μου το παρουσιαστικό του, αλλά αν κρίνω από τις φωτογραφίες, πέτυχε εξαιρετικά το ύφος του, αλλά και την κάπως ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία του -που εντέλει τον οδήγησε σε μεγάλες ρήξεις με τους γύρω του και σε αυτο-απομόνωση στις ύστερες φάσεις της ζωής του.
Φυσιογνωμία μπελ-επόκ. Με το μυτερό μουστάκι, το κοστούμι και το ημίψηλο καπέλο. Πολύ μου αρέσουν αυτά τα φωτογραφικά πορτρέτα. Προσπαθώ κάθε φορά να κάμω την αναγωγή στο σήμερα και να σκεφτώ τι όψη θα είχε ο εικονιζόμενος αν ζούσε στα τώρα. Αν τον έβλεπες στο δρόμο, να περιμένει να περάσει το φανάρι. Ή να κάθεται σε ένα καφέ και να συζητάει με φίλους για τον κορονοϊό και τα εμβόλια.
Κάθε φορά διαπιστώνω πόσο μάταιη είναι αυτή η άσκηση. Πόσο αδόκιμες είναι αυτές οι αναγωγές. Διότι είμαστε όλοι άνθρωποι της εποχής μας.
Εντύπωση μου έκαμε η ζωγραφική διακόσμηση για το πιάνο της Ιουλίας Παρθένη. Που έπιασε και το στόλισε με αέρινες μορφές που παίζουν μουσικές. Όταν σε συνεπαίρνει ο καλλιτεχνικός οίστρος, τα πάντα γίνονται καμβάς.
Στάθηκα αρκετά και σε αυτό το έργο ("Θρήνος. Αποκαθήλωση") του 1917 που είναι μάλλον πιο αναγνωρίσιμα δικό του. Φαίνεται πως κάποια στιγμή εκείνη τη δεκαετία, άρχισε να διαμορφώνει την πιο προσωπική του εικαστική υπογραφή.
Που τον οδήγησε στη συστηματική αφαίρεση.
Παλαιότερα θα προσπέρναγα κάπως αδιάφορα τούτα τα έργα της ωριμότητάς του. Τώρα την εκτιμώ κάπως περισσότερο την ανάγκη για αφαίρεση. Την απαλλαγή από τα περιττά που σε βαραίνουν. Την εστίαση στις αδρές γραμμές που είναι ικανές και επαρκείς για να σχηματίσουν την ουσία.
Χρώματα που διαχέονται χωρίς να απασχολούνται με περιγράμματα.
Σχήματα που δεν υποτάσσονται σε καθιερωμένα μοτίβα.
Αισθήματα που κερδίζονται χωρίς μεγάλη προσπάθεια και φλύαρες λεπτομέρειες.
Ναι, τον εκτίμησα κάπως περισσότερο τον Παρθένη. Θέλησα να τον καταλάβω λίγο παραπάνω.
Στάθηκα με μεγαλύτερη προσοχή στα δυο-τρία διασημότερα έργα του. Το πρόσωπο του Ιησού -που θυμάμαι από τα μικράτα μου, όταν με πήγαιναν οι γονείς μου επίσκεψη στην Πινακοθήκη - με το βλέμμα προς τον ουρανό.
Τότες μου φαινόταν ακόμα μεγαλύτερος και πιο επιβλητικός αυτός ο πίνακας με τη μορφή να αναδύεται μέσα από το βαθύ μπλε. Και το στρόγγυλο κορνιζάρισμα που μου έμοιαζε πάντα με υπερβατικό φινιστρίνι.
Αλλά κι αυτή η σύνθεση με το καράβι στο λιμάνι της Καλαμάτας. Που παραμένει ο πίνακας του Παρθένη που μου αρέσει περισσότερο. Κάθε φορά που περπατάω στο μόλο της Καλαμάτας (στο "χιλιόμετρο" όπως τον εξεύρουν οι Καλαματιανοί), τούτον τον πίνακα σκέφτομαι.
Τους εκτιμώ πολύ κάτι τέτοιους συνειρμούς. Ειδικά όταν συνδέουν την πραγματικότητα με τις λογής λογής αναπαραστάσεις της.
Καθόλου λοιπόν δεν την μετάνιωσα την επίσκεψη στη μεγάλη έκθεση για τον Παρθένη.
Καθ'όπως έμαθα μάλιστα, η Εθνική Πινακοθήκη κατέχει το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των έργων, σχεδίων και τεκμηρίων του, διότι (μετά από διάφορες περιπέτειες) τα παιδιά του δώρισαν στο κράτος όλα όσα κατείχαν. Πάντως, εκτός από την προτροπή να πας και να επισκεφθείς κι εσύ την έκθεση, ας μου επιτραπεί και ένα τελευταίο σχόλιο: Χαζεύοντας τα έργα του Παρθένη στον κάπως στρυμωγμένο υπόγειο χώρο που έχει αφιερωθεί στις προσωρινές εκθέσεις, σκεφτόμουν και πάλι πόσο απογοητευμένος είμαι από την αναμόρφωση της Πινακοθήκης και πόσο έντονη είναι κάθε φορά η αίσθησή μου ότι οι χώροι του κτηρίου παραμένουν θλιβερά ανεπαρκείς για την εξυπηρέτηση των αναγκών της. Τη χάσαμε κι αυτή την ευκαιρία για έναν χώρο αντάξιο την σπουδαίας αποστολής της Πινακοθήκης. Τώρα που σίγασαν οι εορτασμοί και οι πανηγυρισμοί των περσινών εγκαινίων, ας κάμουμε και καμία κριτική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου