Το μουσείο της Χώρας

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας Τριφυλίας φτιάχτηκε στα τέλη της δεκαετίας του 60, με σκοπό να φιλοξενήσει ευρήματα από το περίφημο Ανάκτορο του Νέστορος στον Άνω Εγκλιανό αλλά και από άλλες ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή της δυτικής Μεσσηνίας.  

Τα μωσαϊκά δάπεδα, οι λευκοί τοίχοι, οι ξύλινες προθήκες και οι τζαμένιες βιτρίνες παραπέμπουν πράγματι σε μια αρκετά παρωχημένη αισθητική. Των μουσείων της παιδικής μου ηλικίας που ήσαν χώροι σοβαροί, αυστηροί και κάπως δύστροποι. Που ερχόσουν για να θαυμάσεις, αλλά σου εκβιαζόταν ο σεβασμός και έπρεπε να καταβάλεις προσπάθεια συστηματική για να καταλάβεις ή να αγαπήσεις.

Τα πράγματα έχουν αλλάξει έκτοτε: έχουμε πλέον καλομάθει στις μεγάλες επεξηγηματικές πινακίδες, στους κρυφούς φωτισμούς, στις λιγότερο φλύαρες προθήκες, στις χρωματιστές επιφάνειες. Και καλώς! Σήμερα, αν δεν εντάξεις τα εκθέματα σε μια πιο ευχάριστη και συνεπή αφήγηση, δεν μπορείς να προσεγγίσεις εύκολα τους επισκέπτες -καθώς μάλιστα, οι νεότεροι των οποίων έχουν συνηθίσει σε πολύ διαφορετικούς αφηγηματικούς κώδικες και δυσκολεύονται (μην πω αδυνατούν ή και απαξιούν) να συνομιλήσουν με τέτοιους χώρους.

Αυτές ήσαν οι πρώτες μου σκέψεις, όταν μπήκα στο Μουσείο της Χώρας -τ'ομολογώ. Και να γκρινιάξω ήμουν έτοιμος. Μα είπα ν'αφήσω κατά μέρος τις κατήφειες και να αφιερώσω την προσοχή μου στα εκθέματα καθ'αυτά. Άρχισα λοιπόν να παρατηρώ. Τούτον τον μυκηναϊκό αμφορέα με τις ωραίες παραστάσεις.   

Λουλουδάκια και φυλλαράκια. Συνήθη φυτικά θέματα που ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός δανείστηκε από τη μινωϊκή Κρήτη και βαθμιαία τυποποίησε και φασονάρισε στη μεγάλη παραγωγική του περίοδο. 

Αντίστοιχο δάνειο είναι και η απεικόνιση χταποδιών. Σαν ετούτο που αγκαλιάζει το σώμα του αγγείου.

Η παράσταση δεν είχε σκοπό αποκλειστικά καλλωπιστικό, αλλά χρησίμευε και για την αναγνώριση του σκεύους. Κάτι σαν ταυτότητα ή λογοτύπηση. Έβλεπες ας πούμε ετούτο με το πλοκάμι να πετάγεται χαλαρά προς τα δεξιά και ήξευρες ότι ανήκε στον τάδε παραγωγό. Έβλεπες το άλλο με το μαλάκιο να αλληθωρίζει προς τα κάτω και αναγνώριζες πως είναι του δείνα παραγωγού. Κάτι σαν bar code αλλά με πλοκάμια εν προκειμένω.

Πολύ εντυπωσιάστηκα και από τα πιθάρια και τους μεγάλους αμφορείς. Ποιος ξεύρει άραγε τι αποθήκευαν σε αυτούς: λάδι, κρασί, αρώματα, ίσως και σιτηρά ή μικροαντικείμενα όπως χάντρες. Πάντως κι εσύ ολόκληρος να θες να μπεις, σε χωράει!

Εξαιρετικά ενδιαφέροντες είναι και οι ταφικοί πίθοι από μεσοελλαδικούς τύμβους της περιοχής. Ναι, εδώ βάζαμε την τέφρα του νεκρού, να'χουμε να θυμόμαστε τον μακαρίτη καλή του ώρα! 

Πολύ μου άρεσε και ετούτο το υστερομυκηναϊκό τριποδικό αγγείο από τα Βολιμίδια με τρείς κεφαλές ζώων: ενός ταύρου και δύο ελαφιών. Που βρέθηκαν να μοιράζονται το ίδιο σώμα και να ερίζουν αιωνίως για το ποια κατεύθυνση θε ν'ακολουθήσουν. Αλλιώς τα βλέπει τα πράματα ο ταύρος, αλλιώς έκαστο ελάφι, αδύνατη η συνεννόηση. 

Αμέτρητα είναι τα κεραμικά στις προθήκες. 

Κύλικες, κύπελα, χύτρες, αρύταινες, πρόχοι.

Που επαρκούν για να τραπεζωθείς ολάκερο το σόι μέχρι τριτοτέταρτου εξαδέλφου.

Στη δεύτερη από τις τρεις αίθουσες του Μουσείου εκτίθενται τα ευρήματα από το ανακτορικό συγκρότημα του Εγκλιανού. Αποθηκευτικά αγγεία, λύχνοι, αναθηματικές κύλικες, εκμαγεία από πινακίδες με επιγραφές στην Γραμμική Β.

Αλλά και τοιχογραφίες. Όπως ετούτη που παριστάνει έναν γρύπα κι έναν λέοντα να κάθονται αντάμα. Σκέψου πόσο γούστο θα είχε να διαμένεις σε ένα δωμάτιο που'χε τούτα τα δύο για ταπετσαρία. 

Οι ανάλαφρες διακοσμήσεις, τα ευχάριστα χρώματα, οι χαριτωμένες απεικονίσεις κατάφεραν να με συνεπάρουν σε έναν κόσμο ονειρώδη. Εκεί στα τρίσβαθα του παρελθόντος, στον 14ο και στον 13ο αιώνα π.Χ., όταν η ζωή σε δαύτες τις άκρες της Μεσσηνίας ήταν απείρως δυσκολότερη, μα υπήρχε έγνοια όχι μόνο για την πρακτικότητα αλλά και για την αισθητική.

Κι έτσι πέρασα ώρα αρκετή μέσα στο μουσείο, εξετάζοντας με ενδιαφέρον τα εκθέματα και πλάθοντας με το μυαλό μου ιστορίες για τους δημιουργούς και για τους χρήστες τους.  

Πράγματι, θα ήταν πολύ βοηθητική και ευπρόσδεκτη μια πιο σύγχρονη μουσειακή προσέγγιση. Αλλά ακόμα και δίχως αυτήν, μπορεί κανείς να βρει τον τρόπο. Να μάθει κάτι παραπάνω, να καταλάβει κάτι περισσότερο.

Αρκεί να το θελήσει και να τ'αποφασίσει. Είναι τόσο σπουδαία και πλούσια η αφηγηματικότητα του παρελθόντος μας που'ναι κρίμα μεγάλο να στερείς από τον εαυτό σου το προνόμιο της απόλαυσής της.