Η επιστροφή του Φρου Φρου

Οι δρόμοι εδώ στη Γερμανία, έχουν γεμίσει τις τελευταίες ημέρες με αφίσες μιας νέας παιδικής ταινίας υπό τον τίτλο Pumuckl und das große Missverständnis που βγαίνει σήμερα στις κινηματογραφικές αίθουσες. Δεν ξέρω κατά πόσο ο μικροσκοπικός Pumuckl μπορεί να συγκινήσει τους σημερινούς πιτσιρικάδες, αλλά σε εμένα τουλάχιστον αυτή η όψιμη επανεμφάνισή του, μου προκάλεσε μια κάποια νοσταλγία για τα μικράτα μου. Αν ήσουν παιδί εκεί γύρω στα μέσα της δεκαετίας του ‘80, θα με καταλάβεις -διότι μάλλον θα θυμάσαι αυτόν τον χαρακτήρα ως Φρου Φρου, να κάνει παρέα στις αναμνήσεις σου με τον Γούντι τον Τρυποκάρυδο, τον Ροζ Πάνθηρα και τον Αλφ τον Εξωγήινο. 

Ο Φρου Φρου λοιπόν -ή Pumuckl, όπως είναι το αυθεντικό όνομα που του απέδωσε η Γερμανίδα δημιουργός του, Ellis Kaut το 1962- είναι ένας μικρός άτακτος καλικαντζαράκος με πυκνά κόκκινα μαλλιά που διαμένει στο σπίτι του ξυλουργού Έντερ και ο οποίος μπλέκει διαρκώς σε μπελάδες. 

Η σχέση των δυο πρωταγωνιστών φέρνει στο μυαλό την αντίστοιχη σχέση του Πινόκιο με τον γερό-Τσεπέτο. Μόνο που εδώ η ιστορία τοποθετείται σε ένα πιο αυστηρό προτεσταντικό πλαίσιο, με τον ελαφρόμυαλο Pumuckl να προκαλεί συνεχείς αταξίες και τον συνετό Έντερ να τον νουθετεί και να τον επαναφέρει υπομονετικά στην τάξη. Ε, με κάτι τέτοια πρότυπα έχουν διαπαιδαγωγηθεί γενεές Γερμανών για να σταματάνε σήμερα τα οχήματά τους στις διαβάσεις και να μην πετάνε σκουπίδια στους δρόμους. 

Ο κάθε λαός με τα πρότυπά και τις ηθοπλαστικές του αφηγήσεις, θα πεις! Και θα'χεις δίκιο: τα αμερικανάκια διδάχθηκαν καπιταλισμό από τον Σκρουτζ ΜακΝτακ, τα σουηδάκια έμαθαν πατριδογνωσία από τον Νιλς Χόλγκερσον, τα ρωσάκια μυήθηκαν στα ιδεώδη του σοσιαλισμού από τον λαγό του σοβιετικού “Ну, погоди!” και τα γερμανάκια κατανόησαν τη σημασία της ευταξίας από τον Pumuckl. Εδώ στην Ελλάδα βέβαια, παρακολουθήσαμε όλα μαζί τα παραπάνω ως αχταρμά -ίσως να έχει κι αυτό τη σημασία του. 

Πάντως για να επανέλθω στη νέα ταινία, σε έναν κόσμο με computer animation, τεχνητές νοημοσύνες, καταιγιστικά εφέ και εξελιγμένα βιντεοπαιχνίδια, ο κάπως ξεπερασμένος Pumuckl μοιάζει εκτός τόπου και χρόνου. Αλλά εγώ μια φορά χαίρομαι που τον ξανασυναντώ σε αφίσες στους δρόμους, σε κουκλάκια και παιχνίδια στις βιτρίνες καταστημάτων ή σε προϊόντα όταν ψωνίζω στο σούπερ μάρκετ. 

Και κάθε φορά σκέφτομαι πόσο δαιμόνια ευφυής ήταν η ιδέα εκείνου του έλληνα μεταφραστή που επινόησε το ευφάνταστο όνομα «Φρου Φρου» για να τον συστήσει στο ελληνικό κοινό -το οποίο μπορεί να εκτίμησε τον Pumuckl ως κινούμενο σχέδιο παρακολουθώντας τότε τις περιπέτειες του στην κρατική τηλεόραση, αλλά κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, καθόλου δεν συγκινήθηκε από το μήνυμά του. 

Geilo

Υπάρχουν πρωινά που ανοίγεις τα μάτια, κατεβάζεις τα πόδια από το κρεβάτι και δυσκολεύεσαι να σκωθείς. Νιώθεις σαν να'σαι φορτωμένος με το βάρος του κόσμου ολάκερου -με προβλήματα και έγνοιες και εντάσεις και αδυναμίες. Και με αυτή την ατελείωτη λίστα με όσα σου'χουν αναθέσει ή έχεις αναθέσει εσύ στον εαυτό σου! Να κουβαλήσεις πρέπει και σήμερα τον βράχο μέχρις εκεί επάνω στην κορφή, καψερέ!

Κι ύστερα ένα πρωί, ανοίγεις τα μάτια και βρίσκεσαι εδώ. Σε ένα μέρος που λέγεται Geilo. 

Κοιτάζεις τριγύρω σου και σου παίρνει κάποιαν ώρα για να βεβαιωθείς ότι είσαι και πάλι εσύ.Έξω από την πόρτα σου απλώνεται μία καταπράσινη πλαγιά. Και σε καλημερίζει ένα σύννεφο από βαμβάκι που στοργικά καλύπτει τη λίμνη κάτωθέ σου. 

Φοράς το μπουφάν σου και βγαίνεις βιαστικά να εξερευνήσεις τα τριγύρω, πριν ηχήσει κάποιο ξυπνητήρι και χαθεί το όνειρο.

Το Geilo βρίσκεται στα μέσα της διαδρομής μεταξύ του Όσλο και του Μπέργκεν -υπό μίαν έννοια, στην καρδιά της Νορβηγίας. Προς τη μία πλευρά του υψώνονται βουνά και σχηματίζονται απόκρυμνες χαράδρες με φιόρδ και προς την άλλη, απλώνονται καταπράσινες κοιλάδες με όμορφες λίμνες. Είναι ένας τόπος ενδιάμεσος. Ούτε καθαρά βόρειος, ούτε αληθινά νότιος.

Σε λίγες ημέρες τα όσα βλέπεις θάναι καλυμμένα από χιόνι. Με ένα λευκό που απορροφά τα χρώματα και τους ήχους. 

Ήδη η μέρα έχει γίνει μία συνοπτική παρένθεση. Τους επόμενους μήνες, το φως θα έρχεται λίγο πριν το μεσημέρι και θα φεύγει βιαστικά πριν τολμήσεις να το καλοσυνηθίσεις. 

Περπατάς μόνος. Κι αντιλαμβάνεσαι τι σημαίνει να ζεις με τον εαυτό σου: να καταβυθίζεσαι στις σκέψεις σου, να απολαμβάνεις τις σιωπές σου, να καθαρίζεις τις αισθήσεις σου. Είναι μια άσκηση που μοιάζει αδιανόητη στην εργώδη καθημερινότητά σου. Στη δαπανηρή προσπάθειά σου.

Στο διάβα σου συναντάς ελάχιστους ανθρώπους. Οι κάτοικοι του Geilo δεν μιλούν πολύ. Θα σου χαμογελάσουν ήσυχα, χωρίς περιττές ερωτήσεις. Θα σου πουν μόνο ό,τι χρειάζεται. Μπορείς να το εκλάβεις ως ψυχρότητα, μπορείς να το θεωρήσεις σεβασμό. Εδώ μαθαίνεις πως τα λόγια δεν πρέπει να σπαταλιούνται. Σαν τις ακτίνες του ήλιου, σαν τη θέρμη της φωτιάς στο τζάκι. Θέλουν οικονομία τέτοιες πολυτέλειες.

Η ρουτίνα της ημέρας σου στο μέρος αυτό, είναι απλή. Ο χρόνος κυλάει διαφορετικά, το φως εκτιμάται αλλιώτικα. Οι δουλειές ολοκληρώνονται με συστηματικότητα, οι ρυθμοί είναι ήρεμοι, οι μετακινήσεις γίνονται αργά: άλλωστε οι δρόμοι δεν επιτρέπουν μεγάλες ταχύτητες και η ζωή δεν σου επιβάλει περιττές βιασύνες. 

Περνάς μία βόλτα από τον κεντρικό εμπορικό δρόμο για να αγοράσεις τα απαραίτητα. Τα καταστήματα είναι λίγα, αλλά φροντισμένα: τα περισσότερα διαθέτουν ξύλινη πρόσοψη και πωλούν καλόγουστα πράγματα: μάλλινα ρούχα και γάντια, ξύλινα διακοσμητικά, κεριά, τοπικά τυριά. Παίρνεις ένα ζεστό καφέ και ένα μοσχοβολιστό ρολό κανέλας.

Κι ύστερα κατηφορίζεις πως τη λίμνη Ustedalsfjorden. 

Δοκιμάζεις διακριτικά τα βήματά σου πάνω στις πέτρες, το γρασίδι και τα υγρά, πεσμένα φύλλα.

Στα νερά της καθρεφτίζεται το απέναντι τοπίο, δημιουργώντας φαντασμαγορικές συμμετρίες του επάνω και του κάτω κόσμου. 

Κοιτάζοντάς τους, επιβεβαιώνεις ότι μπορεί να ισχύει ταυτόχρονα κάτι και το αντίθετό του.

Στον αέρα αιωρείται μια αίσθηση αναμονής: το χιόνι δεν έχει έρθει ακόμη, αλλά το αισθάνεσαι. Κρύβεται μέσα στη γη, σχηματίζεται μέσα στα σύννεφα. Οι Νορβηγοί το ονομάζουν ventetid, «ο χρόνος της αναμονής». Μια περίοδος όπου όλα μοιάζουν έτοιμα, αλλά τίποτα δεν ξεκινά.

Ξέρεις πάρχουν ζωές ολάκερες που χαρακτηρίζονται από ένα ventetid. Μία ατέρμονη αναμονή για κάτι στο οποίο ελπίζεις ή φοβάσαι, προσβλέπεις ή αποστρέφεσαι. Και καταλήγεις να ζεις γι'αυτό, αντί να ζεις για σένα. 

Λίγο πιο πέρα, ένα μονοπάτι οδηγεί στην Kulturkyrkje, την εκκλησία του χωριού. Πρόκειται για μία σύγχρονη, λιτή κατασκευή, με έντονα στοιχεία από την παλιά νορβηγική αρχιτεκτονική των stavkirkers, των ξύλινων εκκλησιών της μεσαιωνικής Νορβηγίας. Η λέξη stave σημαίνει κατακόρυφος ξύλινος στύλος (σαν “κολόνα”). Από αυτούς τους στύλους παίρνουν το όνομά τους οι stavkirkers, καθώς ολόκληρη η δομή τους στηρίζεται σε ένα ξύλινο “σκελετό” από κατακόρυφες δοκούς.

Όταν ο χριστιανισμός άρχισε να εδραιώνεται στη Σκανδιναβία γύρω στον 11ο–12ο αιώνα, οι Νορβηγοί οικοδόμοι χρησιμοποίησαν τις τεχνικές της παγανιστικής ξυλοτεχνίας για να φτιάξουν τις πρώτες εκκλησίες. Εξού και οι κορφές τους θυμίζουν πλώρες πλοίων των Βίκινγκς. 

Παρότι εδώ λίγο παραπάνω, βρίσκεται ένα χιονοδρομικό κέντρο και κάμποσοι επισκέπτες έρχονται για την ανάπαυλά τους, μην ψάχνεις για διασκεδάσεις και νταβαντούρια, γιατί οικτρά θα διαψευσθείς. Δεν τα χρειάζεσαι, αλήθεια. Δεν έχεις να αποδείξεις τίποτα. Ως και να απαλλαγείς μπορείς από τα συνήθη παίγνια των κοινωνικών συγκρίσεων και από τα άγχη των επιδιώξεών σου. Η μόνη επιδίωξη που βγάζει νόημα εδώ είναι να έχεις θέρμανση, να μη σε προδώσει η γεννήτρια στο κρύο, να βγει ο χειμώνας χωρίς προβλήματα. Μια λιτή, σχεδόν πρωτόγονη ικανοποίηση, που τοποθετεί τα πράγματα στις απλές τους διαστάσεις.

Κάθε μέρα εδώ είναι ένα μάθημα πάνω στην έννοια της επάρκειας. Μιας ζωής που δεν χρειάζεται να είναι διαρκώς γεμάτη με δραστηριότητες και επιδιώξεις και αποφάσεις και πηγαινέλα. 

Μιας ζωής που εκτιμά τον ήχο του νερού που τρέχει κάτω από τον πάγο, το βλέμμα του γείτονα που σου χαμογελάει μία συνοπτική καλημέρα, το φως στο παράθυρο που σου επισημαίνει την ύπαρξή σου.

Η μεγαλύτερη επιτυχία εδώ είναι να μπορέσεις να αντιμετωπίσεις τον εαυτό σου. Αν και αυτή παραμένει επιτυχία ανεξαρτήτως του τόπου και της συνθήκης σου.

Πέρασε η ώρα, πάγωσε η ανάσα. Το αεράκι του Βορρά συναντά κάθε πόρο σου, μα δεν σε απασχολεί το κρύο. Νιώθεις να'χουν αλαφρύνει τα βάρυτα του κόσμου και τα μέσα σου. Δεν θέλεις να νυχτώσει το όνειρο, δεν θέλεις να επιστρέψεις στο κρεβάτι. Φοβάσαι. Ότι αν τυχόν κλείσεις τα μάτια και σε πάρει ο ύπνος, θα ξυπνήσεις και πάλι πίσω. Και θα χρειαστεί να κουβαλήσεις ξανά τον βράχο μέχρις εκεί επάνω στην κορφή. Καψερέ.

The pale blue dot

Στις 13 Φεβρουαρίου 1990, το Voyager 1, το μη επανδρωμένο διαπλανητικό διαστημόπλοιο που έχει φτάσει μακρύτερα στο αχανές διάστημα από οτιδήποτε άλλο έχει κατασκευάσει ποτέ ο άνθρωπος, μας χάρισε ένα ανεκτίμητο δώρο. Λίγα λεπτά πριν σβήσει για πάντα τη φωτογραφική του κάμερα και ενώ προσπερνούσε τον πλανήτη Ποσειδώνα, έστρεψε τον φακό του για τελευταία φορά προς εμάς. Και κατέγραψε τη Γη από απόσταση περίπου έξι δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων. Ως ύστατο αποχαιρετισμό στους δημιουργούς του.

Στη φωτογραφία, η Γη εμφανίζεται ως ένα μικροσκοπικό γαλάζιο σημείο μέσα σε μία δέσμη ηλιακού φωτός. Είναι μικρότερη από ένα pixel. 

Όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο Carl Sagan για αυτή τη φωτογραφία “Αυτό είναι το εδώ μας. Αυτό είναι το σπίτι μας. Αυτό είμαστε εμείς. Σε αυτό ζει κάθε άνθρωπος που αγαπάς, κάθε άνθρωπος που γνωρίζεις, κάθε άνθρωπος που άκουσες ποτέ για αυτόν, κάθε ανθρώπινο ον που υπήρξε ποτέ διάγοντας τον βίο του… πάνω σε ένα σωματίδιο σκόνης που αιωρείται μέσα στο ηλιακό φως. Ίσως δεν υπάρχει καλύτερη απόδειξη του πόσο ανόητη είναι η ανθρώπινη υπεροψία από αυτή την απομακρυσμένη εικόνα του μικροσκοπικού μας κόσμου.”

Σε αυτό το σωματίδιο σκόνης έχουν ζήσει τα τελευταία διακόσιες χιλιάδες χρόνια συνολικά γύρω στα 120 δισεκατομμύρια άνθρωποι. Αυτοί είμαστε όλοι κι όλοι. Και σε αυτό το σωματίδιο σκόνης επάνω, έχουν συμβεί τα πάντα μας: έχουν συγκλονίσει αγάπες, έχουν ασχημονήσει μίση, έχουν μεγαλουργήσει ιδέες, έχουν διαπραχθεί εγκλήματα, έχουν σημειωθεί θρίαμβοι, έχουν υπάρξει συντριβές.

Αυτή τη φωτογραφία έχω ως background στο desktop του υπολογιστή μου. Για να μου υπενθυμίζει μεταξύ των όσων σημαντικών με απασχολούν καθημερινώς, την ασημαντότητά τους. Ως μόνιμα ισχυρό και πάντα χρήσιμο μάθημα ταπεινότητας.

Γλυπτική & ζωγραφική

Το Øystese είναι ένα μικρό, ειδυλλιακό νορβηγικό χωριό που ακουμπά στις όχθες ενός φιόρδ. Το κεντρικό του πάρκο κοσμείται με κάμποσα γλυπτά, υποδειγματικά ενταγμένα στο φυσικό τοπίο, σαν να φύτρωσαν κάποτε με την τοπική βλάστηση. 

Σε ένα pavilion του πάρκου, συνάντησα δύο έργα του γλύπτη Ingebrigt Vik που κατάγεται από αυτό εδώ το μέρος. Πρόκειται για δύο αλληγορικές μορφές που προσωποποιούν τη γλυπτική και τη ζωγραφική. Οι φιγούρες, λουσμένες στο σκανδιναβικό φως, αποπνέουν την καθαρότητα και την ευαισθησία που χαρακτήριζαν το έργο του Vik -μία ισορροπία ανάμεσα στον ρεαλισμό και τον λυρισμό, μία άσκηση μεταξύ κλασικισμού και φυσιοκρατικού μοντερνισμού. 

Ο νεαρός άντρας φέρει τη σφριγηλότητα της ύλης που πειθαρχεί και υποτάσσεται στη διαβρωτική φαντασία του γλύπτη. 

Και η νεαρή γυναίκα συλλαμβάνει με το ευαίσθητο βλέμμα της το άυλο φως που επιτρέπει την αποτύπωση των μορφών και των χρωμάτων πάνω στον καμβά του ζωγράφου. 

Μαζί συνθέτουν έναν διάλογο για τη φύση της δημιουργίας -για το πώς το σταθερό και το φευγαλέο, το βάρος και η ελαφρότητα, το υλικό και η ιδέα μπορούν να συνυπάρχουν ως ανάγκες μέσα μας και εντέλει ως δυνάμεις που μας εξανθρωπίζουν.

Μικρομεσαίος Προμηθέας

Περνώντας μπροστά από το Πεδίον του Άρεως προ ολίγου, αντιλήφθηκα κάτι λευκό να στέκεται σε μιαν άκρη του πεζοδρομίου επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Επειδή όλα τα περιμένεις στην Αθήνα, άρχισα τις υποθέσεις: μην γιαουρτώσανε κανένα δέντρο; Μην είναι ο Κάσπερ το φαντασματάκι που βγήκε παγανιά; Μην είναι τ'άσπρο περιστέρι-μαύρο μου φτερό; 

Η απορία μου σύντομα μετατράπηκε σε απελπισία, όταν συνειδητοποίησα ότι πρόκειται για ένα νέο, κακότεχνο γλυπτό (δυστυχώς ουχί του Κάσπερ) που φορέθηκε ασυνείδητα στον ήδη βασανισμένο δημόσιο χώρο. Η πρωτοβουλία ανήκει στο Εμπορικό Επιμελητήριο Αθηνών που θέλησε λέει να δωρίσει στην Αθήνα ένα μνημείο προς τιμήν των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Και ιδού ο Προμηθέας που προσφέρει τη φωτιά, πλαισιωμένος από έναν κύκλο όπου αναγράφονται διάφορες κατηγορίες μικρομεσαίων επιχειρήσεων. 

Ναι, έχω πολλές απορίες. Πρώτον, ποιος αλήθεια σκέφτηκε ότι μπορεί να είναι καλή ιδέα ένας Προμηθέας με φόντο κατηγορίες επιχειρήσεων όπως "μπαρ", "φροντιστήρια" και "ψιλικά"; Δεύτερον, ποιος ενέκρινε μία τέτοια χοντροκοπιά και γιατί δεν απαίτησε τουλάχιστον να αστράφτουν τα γράμματα με νέον τη νύχτα για πιο εφετζίδικο αποτέλεσμα; Τρίτον, τι είδους συνειρμός είναι αυτός που μπορεί να συνδέσει τον Προμηθέα με τα πρατήρια καυσίμων και τα μπαράκια; Και τέταρτον, με τι μούτρα θα ξαναχλεβάσουμε τους κακόμοιρους τους Σκοπιανούς που'χουν φλομώσει τις πλατείες και τους δρόμους τους με αντίστοιχης αισθητικής αρχαιοπρεπή αγάλματα;

Ο δημόσιος χώρος είναι εξαιρετικά πολύτιμος και η διαχείριση του είναι εξόχως σοβαρή υπόθεση. Θα πρέπει λοιπόν κάποια στιγμή να σταματήσουν να ασχημονούν εις βάρος του όχι μόνο οι πολίτες, αλλά και οι υπεύθυνοι.

Μερικές τούφες χρόνος

Εδώ και τριάντα δύο χρόνια πηγαίνω αδιαλείπτως στον ίδιο κουρέα. Με ευλαβική συνέπεια και τακτικότητα. Όπως συμβαίνει με όλες τις συνήθειες, η κάθε μου επίσκεψη στο κουρείο έχει κάτι το καθησυχαστικό: μία αίσθηση ασφάλειας που ενισχύθηκε κατά το πέρας των ετών από την συσσωρευμένη οικειότητα. 

Κάθε φορά, το μοτίβο παραμένει ίδιο: χαιρετιόμαστε, κάθομαι στην καρέκλα, περνάει γύρω από το λαιμό μου τη μακριά γαλάζια μπέρτα και καθώς ξεκινάει να μου παίρνει τα μαλλιά με τη μηχανή, ανταλλάσσουμε μερικές κουβέντες -που συνήθως περιορίζονται στα πολύ βασικά (όπως ο καιρός, η εν γένει κατάσταση κ.λπ.) ή σπανιότερα αφορούν πιο προσωπικά ζητήματα (π.χ. πριν καμιά δεκαπενταριά χρόνια, μου είχε πει ότι έχασε την υπέργηρη μητέρα του). Και ύστερα βυθιζόμαστε στη σιωπή. 

Με τον κίνδυνο να ακουστεί αυτό κάπως βαρύγδουπο, θα σου πω ότι αυτά τα λεπτά σιωπής είναι για μένα μια άσκηση παρατήρησης του χρόνου. Πρώτον, διότι είμαι αναγκασμένος σε κάτι που σπανίως κάνω: να κοιτάζω τον εαυτό μου στον καθρέπτη και να με παρατηρώ για ώρα, διαπιστώνοντας τις αλλαγές στα χαρακτηριστικά του προσώπου μου έτσι όπως συντελούνται με την ηλικία. Και δεύτερον, να κοιτάζω τις τούφες που πέφτουν στην γαλάζια μπέρτα -και οι οποίες με τα χρόνια επίσης άλλαξαν αρκετά. Πριν καμιά δεκαετία έγιναν πιο ανοιχτόχρωμες κι ύστερα άρχισαν να γκριζαρουν -πιο δειλά στην αρχή, πιο αποφασιστικά τον τελευταίο καιρό. Αν είσαι σε πιο στοχαστική διάθεση, οι τούφες αυτές μπορεί να σου φανούν σαν την άμμο που πέφτει στην κλεψύδρα ή σαν το παρελθόν που ξεκόβεις και αφήνεις πίσω σου. 

Όχι, η ως άνω παρατήρηση δεν συνδέεται με υπαρξιακή θλίψη, ούτε αποκρύπτει κάποιο άγχος ηλικίας. Θαρρώ πως είμαι αρκετά συμφιλιωμένος με την ιδέα του χρόνου που περνάει. Απλώς εκλαμβάνω αυτά τα σιωπηλά λεπτά σε εκείνη την καρέκλα ως μια κάπως ανορθόδοξη άσκηση προσωπικής επίγνωσης. Μια ευκαιρία να με κοιτάξω από κάποια απόσταση.

Προχθές λοιπόν ήμουν και πάλι στην ίδια καρέκλα. Μου τύλιξε την γαλάζια μπέρτα, αναφερθήκαμε στον καιρό -καταλήγωντας στην κοινή ευχή να βρέξει περισσότερο φέτος- και ύστερα άρχισε να μου παίρνει τα μαλλιά με τη μηχανή. Καθώς έπεσε η συνήθης σιωπή και ήμουν έτοιμος να αφεθώ σε σκέψεις σαν αυτές που σου περιέγραψα παραπάνω, έγινε κάτι παράδοξο: αισθάνθηκα για πρώτη φορά το ίδιο χέρι που με κουρεύει επί τριάντα δύο έτη, να τρέμει ανεπαίσθητα. Κοίταξα το είδωλο και των δύο μας στον καθρέφτη. Συνειδητοποιώντας πως ενόσω μετρούσα εγώ τον προσωπικό μου χρόνο, ο άνθρωπος που με κουρεύει τόσα χρόνια είχε αλλάξει επίσης πολύ. Ε λοιπόν πέραν των χαρακτηριστικών του δικού μου προσώπου και των γκρίζων μαλλιών, εκείνο το τρέμουλο του χεριού, υπήρξε μάλλον η πιο δηλωτική μαρτυρία του χρόνου. Μία μικρή αλλά βαρύνουσας συναισθηματικής αξίας διαπίστωση στην επαναλαμβανόμενή μου άσκηση: ο χρόνος μας είναι οι άλλοι.

Πτήση με πούλμαν KLM

Από το (Μικρό) Παρίσι στο Κισινάου με KLM: μερικές γρήγορες πόζες κάπου μεταξύ Πατησίων και Μεταξουργείου.

Σεμνά και πολωνικά

Εδώ στη Βαρσοβία, νυχτώνει πλέον πριν τις 6, οι θερμοκρασίες έχουν γίνει μονοψήφιες, βρέχει σχεδόν καθημερινά και έχουμε φορέσει τα χειμωνιάτικά μας. Περνώντας δίπλα από ένα ήσυχο καφέ που έλαμπε μέσα στο ημίφως του δειλινού, αποφάσισα να ξαποστάσω λίγο και να πιω κάτι ζεστό μετά από μία κουραστική μέρα. Παρήγγειλα τον καπουτσίνο μου με μπόλικη κανέλα, χάζεψα την χαριτωμένη διακόσμηση με τις κολοκύθες (ένεκα Halloween) και δυστυχώς το μάτι μου έπεσε στα γλυκά. Ε, να μην πάρω ένα ptys z kruszonką i kremem; Που είναι η πολωνική εκδοχή του γαλλικού choux à la crème με τραγανή βάση και φρέσκια κρέμα από πάνω. Το πήρα, αποδείχτηκε ωραιότατο, αλλά ήταν σαν να μην το έφαγα. Διότι τα άτιμα τα πολωνικά γλυκά είναι ελαφριά και διακριτικά και νιώθεις αυτό το αίσθημα του ανεκπλήρωτου. Οπότε επανέρχομαι πιο αποφασισμένος στην υπάλληλο και παραγγέλνω ένα sernik (=πολωνικό cheesecake) και ένα carrot cake, τύπου "ας πάει και το παλιάμπελο" και "θα το κάψουμε κυρ Στέφανε". Θεσπέσια και αυτά, έφυγαν άκλαυτα. Κοιταζόμαστε με την υπάλληλο, μου λέει κάπως συνομωτικά "να βάλω και ένα beza z malinami που είναι σούπερ ελαφρύ;" (=μαρέγκα με φρέσκια σμέουρα).  "Ντροπή!" της λέω. "Να βάλετε δύο"!